امروز چهارشنبه ۲ خرداد ۱۴۰۳
دسته بندی سایت
محبوب ترین ها
پرفروش ترین ها
برچسب های مهم
آمار بازدید سایت
پیوند ها
تشخیص جزیره در مزارع بادی در حضور جبران‌سازهای SVC و STATCOMفهرست مطالب فصل دوم: بررسی اثرات DG بر حفاظت سیستم توزیع 14 2-3- راه‌حل‌های مشکلات حفاظتی در حضور DG 20 2-3-1-راه‌حل‌های مشکلات آشکارسازی و انتخاب‌گری.. 20 2-3-2-رفع مشکلات بازبست... 21 2-3-3- حل مشکل بازبست خارج از سنکرون و جزیره‌ای شدن. 22 2-4- بهبود‌ها در سیستم های حفاظتی 23 فصل سوم: مروری بر روشهای آشکارسازی حالت جزیره‌ای 26 3-2- روشهای محلی آشکارسازی حالت جزیره‌ای 28 3-2-1-1 استفاده از فرکانس، ولتاژ و فاز ولتاژ. 28 3-2-1-2- نرخ تغییر فرکانس (ROCOF)30 3-2-1-4- اعوجاج هارمونیکی کل ولتاژ و جریان. 31 3-2-1-5-نرخ تغییر توان اکتیو خروجی DG.. 32 3-2-2-1-اندازه‌گیری امپدانس.... 33 3-2-2-2-تغییر توان اکتیو خروجی DG.. 33 3-2-2-3-تغییر در مرجع توان راکتیو خروجی DG.. 34 3-2-2-4- انحراف فرکانس فعالAFD))35 3-2-2-5- جابجایی فرکانس به وسیله لغزش فاز (SMS )36 3-2-2-6-جابجایی خودکار فاز (APS )37 3-2-3-1-نامتعادلی ولتاژ و فیدبک مثبت فرکانس.... 38 3-2-3-2-تغییرات ولتاژ و جابجایی مرجع توان راکتیو. 39 4-2- اصول الکتریکی توربینهای بادی.. 43 4-3-1 ژنراتور القایی دو سو تغذیه. 47 4-3-1-2- معادلات الکتریکی.. 50 4-3-2- شماتیک کنترل و مدارهای سیتم DFIG.. 52 4-3-2-2- طرح کنترل مبدل‌های PWM پشت به پشت... 52 4-3-2-3- کنترل مبدل سمت روتور. 52 4-3-2-4- کنترل مبدل سمت شبکه. 53 4-4 جبران‌ساز VARاستاتیکی SVC 56 4-5 جبران‌ساز سنکرون استاتیکی (STATCOM)58 4-7 بلوک دیاگرام‌های شبیه‌سازی‌ها در نرم‌افزار DIgSILENT 60 4-7-1- بلوک دیاگرام‌های شبیهسازی DFIG در DIgSILENT.. 60 4-7-2- بلوک دیاگرام‌های شبیه سازی STATCOM در DIgSILENT.. 63 5-5 طبقه بندی رخدادها از یکدیگر 79 5-5-3 آموزش درخت تصمیمگیری.. 84 فصل هفتم: نتیجهگیری و پیشنهادها102 7-2 پیشنهادها برای ادامه‌ی کار 104 فهرست جدول‌ها جدول 4-1 انواع مختلف فناوری‌های توربینهای بادی نصب شده در جهان 45 جدول 5-1 بازه تحت پوشش مؤلفههای فرکانی هر مرحله در تبدیل موجک گسسته ( فرکانس نمونه‌برداری سیگنال است)73 جدول 5-2 بازه‌ی فرکانسی تحت پوشش هر سطح تبدیل موجک گسسته81 جدول 5-3 رخدادهای شبیهسازی شده در سیستم آزمون 83
فهرست شکل‌ها شکل1-2 سیستم توزیع تجهیز شده به یک DG 7 شکل 1-3 ساختار کلی توربین بادی DFIG [63]10 شکل2-1 مشکل قطع اشتباه به عنوان یکی از اختلالات DG در سیستم توزیع 17 شکل2-3 هماهنگی بین یک فیوز انشعاب و بازبست 19 شکل2-4 شمای حفاظت به وسیله بازبست در یک فیدر شعاعی 21 شکل3-1 سازوکار کلی انواع روشهای محلی آشکارسازی جزیره الف: غیرفعال، ب: فعال و ج: ترکیبی 27 شکل 3-3 لحاظ کردن زمان مرده در موج جریان خروجی اینورتر در روش AFD 36 شکل 4-1 استفاده از زمین بین توربینهای بادی برای کشاورزی 43 شکل 4-2 ساختار الکتریکی و کنترلی یک توربین بادی DFIG 47 شکل 4-3 سطح مقطع یک ماشین القایی [62]48 شکل 4-5 DFIG با مبدل‌ها [63]49 شکل 4-6 طرح کنترلی مبدل سمت روتور [62]53 شکل 4-7 مدل کنترل سمت شبکه [62]53 شکل 4-8 بلوک دیاگرام کنترلی مبدل سمت شبکه [62]55 شکل 4-9 پیکره‌بندی یک SVC [60]57 شکل 4-10 بلوک دیاگرام کنترل‌کننده زاویه‌ی پره60 شکل 4-11 کنترل‌کننده‌ی سمت روتور61 شکل 4-13 شبیهسازی بخش کنترلی STATCOM(1)63 شکل 4- 14 شبیهسازی بخش کنترلیSTATCOM (2)63 شکل 5-1 شبکه‌ی آزمون برای بررسی وقوع حالت جزیره‌ای در حضور توربین بادی DFIG و جبران‌ساز STATCOM 67 شکل 5-3 تشریح سه مرحله در استخراج مؤلفههای فرکانسی به تبدیل موجک گسسته73 شکل5-5 مقادیر مؤثر مؤلفههای فرکانسی سیگنال(t) x 76 شکل 5-6 روند تغییرات شاخصهای و به ازای رخداد خطا78 شکل 5-7 روند تغییرات شاخصهای و به ازای رخداد وصل خازن 78 شکل 5-8 روند تغییرات شاخصهای و به ازای رخداد جزیره‌ای شدن 79 شکل 5-9 روند تغییرات شاخصهای و به ازای رخداد قطع بار79 شکل 5-10 درخت تصمیمگیری نمونه80 شکل 5-11 درخت تصمیمگیری آموزش داده شده به وسیله‌ی الگوهای آموزشی 84 شکل 5-12 الگوریتم روش پیشنهادی 85 شکل 6-1 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد قطع بار در MV3 در لحظه‌ی 05/0 ثانیه88 شکل 6-2 شکل موج ولتاژ در PCC به ازای رخداد قطع بار در MV3 در لحظه‌ی 05/0 ثانیه89 شکل 6-3 پیاده سازی تبدیل موجک روی شکل موج جریان به ازای رخداد قطع بار در MV3 در لحظه‌ی 05/0 ثانیه90 شکل 6-4 پیاده سازی تبدیل موجک روی شکل موج ولتاژ به ازای رخداد قطع بار در MV3 در لحظه‌ی 05/0 ثانیه91 شکل 6-5 خروجی برنامه به ازای رخداد قطع بار در MV3 در لحظه‌ی 05/0 ثانیه91 شکل 6-6 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد وصل بار در شین MV2 در زمان 05/0 ثانیه92 شکل 6-7 شکل موج در PCC به ازای رخداد وصل بار در شین MV2 در زمان 05/0 ثانیه92 شکل 6-8 خروجی برنامه به ازای رخداد وصل بار در شین MV2 در زمان 05/0 ثانیه92 شکل 6-9 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد وصل خازن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه93 شکل 6-10 شکل موج ولتاژ در PCC به ازای رخداد وصل خازن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه93 شکل 6-11 خروجی برنامه به ازای رخداد وصل خازن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه94 شکل 6-12 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد وصل خازن خازن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه94 شکل 6-13 شکل موج ولتاژ در PCC به ازای رخداد وصل خازن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه95 شکل 6-14 خروجی برنامه به ازای رخداد قطع خازن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه95 شکل 6-15 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد خطای تک‌فاز در MV3 در زمان 05/0 ثانیه96 شکل 6-16 شکل موج ولتاژ و جریان در PCC به ازای رخداد خطای تک‌فاز در MV3 در زمان 05/0 ثانیه96 شکل 6-17 خروجی برنامه به ازای رخداد خطای تک‌فاز در MV3 در زمان 05/0 ثانیه96 شکل 6-18 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد خطای دو‌فاز به زمین در MV3 در زمان 05/0 ثانیه97 شکل 6-19 شکل موج ولتاژ در PCC به ازای رخداد خطای دو‌فاز به زمین در MV3 در زمان 05/0 ثانیه97 شکل 6-20 خروجی برنامه به ازای رخداد خطای دو‌فاز به زمین در MV3 در زمان 05/0 ثانیه97 شکل 6-21 شکل موج ولتاژ و جریان در PCC به ازای رخداد خطای دو‌فاز با هم در MV3 در زمان 05/0 ثانیه98 شکل 6-22 شکل موج ولتاژ و جریان در PCC به ازای رخداد خطای دو‌فاز با هم در MV3 در زمان 05/0 ثانیه98 شکل 6-23 خروجی برنامه به ازای رخداد خطای دو‌فاز با هم در MV3 در زمان 05/0 ثانیه98 شکل 6-24 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد خطای سه‌فاز متقارن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه99 شکل 6-25 شکل موج ولتاژ در PCC به ازای رخداد خطای سه‌فاز متقارن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه99 شکل 6-26 خروجی برنامه به ازای رخداد خطای سه‌فاز متقارن در MV3 در زمان 05/0 ثانیه99 شکل 6-27 شکل موج جریان در PCC به ازای رخداد جزیره‌ای 100 شکل 6-28 شکل موج ولتاژ در PCC به ازای رخداد جزیره‌ای 100 شکل 6-29 خروجی برنامه به ازای رخداد جزیره‌ای 101 چکیده تمایل به استفاده از منابع تولیدات پراکنده (DG) به دلیل مزایای متعدد آنها، به طور روزافزونی در حال گسترش است. عدم تناسب میزان بار مصرفی و توان تولیدی موجب خواهد شد که سیستمهای قدرت در نزدیکی ظرفیت اسمی مربوطه بهره‌برداری گردد که بکارگیری ادوات کنترلی FACTS با هدف به تعویق انداختن نیاز فوری به توسعه‌ی شبکه‌ی فعلی، این مسئله را به طور جدی تشدید خواهد کرد. در چنین شرایطی، بروز هر خطا میتواند سبب خروج‌های جزئی (Partial Outages)، حالت جزیره‌ای (Islanding) و حتی وقفه کامل (Blackout) گردد. از میان این حالت‌ها، بروز شرایط جزیره‌ای (Islanding) به گونهای است که بخشی از شبکه به طور منفک از کل سیستم بهره‌برداری گردد. در این پایاننامه، به منظور تشخیص سریع جزیرهی ایجاد شده در حضور ادوات کنترلی STATCAM و SVC، روش جدیدی ارائه شده است که در صورت وقوع آن، جزیرهی ایجاد شده در کمترین زمان ممکن آشکارسازی شده و منبع تولید پراکنده از مدار ایزوله گردد. روش پیشنهادی بر این اساس استوار است که حالات گذرای پارامترهای شبکه در حالت جزیره‌ای دارای ویژگیهای خاص خود هستند. با توجه به اینکه ویژگیهای سیگنال‌های گذرا ممکن است به طور مستقیم قابل استخراج نباشد، بنابراین به فرآیندی برای تشخیص دقیق و سریع آنها نیاز خواهیم داشت که در این تحقیق، الگوریتم‌های تشخیص الگو(Pattern Recognition ) به کمک تبدیل موجک (Wavelet Transform) ابزاری مناسب برای رسیدن به این هدف مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج به دست آمده قابلیت روش پبشنهادی در تشخیص دقیق حالت جزیره‌ای را در شرایط مختلف نشان میدهد.
فصل اولمقدمه
1-1 مقدمهدر دنیای امروز موضوع تامین توان مصرفی اهمیت بالایی دارد. در این میان استفاده از انرژی الکتریکی به عنوان یک منبع پاک که به راحتی قابل تولید و انتقال باشد، مورد توجه بوده است. در بدو استفاده از این انرژی دیزل ژنراتورها و تاسیسات مشابه به صورت مجزا برای تامین توان استفاده می‌شد. ولی با افزایش توان مصرف‌کننده‌ها و لزوم استانداردسازی مقادیری از قبیل ولتاژ و فرکانس و همچنین بحث پایداری سیستم، گرایش به سمت ساخت نیروگاه‌های بزرگ و احداث شبکه‌های انتقال قدرت وسیع ایجاد کرد که از مزایای آن، ولتاژ و فرکانس نسبتاً ثابت و توان بالای قابل تحویل است. شکل 1-1 یک سیستم انتقال الکتریکی را نشان میدهد.
شکل1-1 دیاگرام تولید متمرکز اما به دلیل رشد روزافزون مصرف کننده‌های صنعتی، کشاورزی و خانگی مشکلات زیادی در بخش‌های تولید، انتقال و توزیع ایجاد شد. سیستمهای قدرت الکتریکی با توجه به روند روزافزون میزان مصرف به طور مستمر در حال تغییر است. با توجه به تجدید ساختار صنعت برق و حرکت آن به سمت افزایش رقابت و خصوصی‌سازی و همچنین افزایش توجه به مسئله‌ی آلاینده‌های زیست‌محیطی، موانع و محدودیتهای متعدد موجود در خصوص گسترش شبکه‌ها از قبیل هزینه‌های سنگین توسعه و احداث سیستمهای جدید و هوشمندسازی سیستم قدرت، فرصت‌هایی برای رشد و پیشرفت فناوری‌های تولید انرژی الکتریکی مانند سلول‌های خورشیدی، پیل‌های سوختی، سلول‌های فتوولتائیک، ریزتوربین‌ها، توربینهای بادی و... فراهم آورد. با پیشرفت همزمان تجهیزات الکترونیک قدرت از یک‌سو و تقاضای مصرف‌کنندگان برای کیفیت توان بهتر و قابلیت اطمینان بالاتر از سوی دیگر، باعث شد صنعت برق به سمت استفاده از تولیدات پراکنده سوق داده شود. از طرف دیگر، بحران انرژی و مشکلات زیست‌محیطی مربوط به انرژی‌های فسیلی در چند سال اخیر، استفاده از منابع تولیدات پراکنده[1] (DGs) را اجتناب‌ناپذیر ساخته است. همانطور که گفته شد منابع انرژی‌های نو[2] انواع مختلفی دارد که انرژی باد[3] یکی از مهمترین آنهاست [1]. استفاده از انرژی باد در قالب مزارع بادی[4] صورت میگیرد. استفاده از منابع تولید پراکنده (DG) دارای مزایای مختلفی است که چند مورد آن ها عبارت‌اند از [2، 3]: - کارکرد به عنوان پشتیبان ظرفیت شبکه در حالت اضطراری - استفاده به عنوان راه‌انداز از وقفه کامل[5] : تولید DG میتواند جزیره‌های کوچکی ایجاد نموده و راه اندازی شبکه را ساده‌تر نماید. - تولید هم زمان برق و گرما[6] (CHP): استفاده از حرارت تولید شده هنگام تولید انرژی الکتریکی - پیک سایی[7]: کمک به سیتسم در هنگام پیک بار - قابلیت اطمینان : مناسب برای تغذیه بارهای حساس، افزایش قابلیت اطمینان سیستم - نزدیکی به مصرف‌کننده و کاهش تلفات انتقال - بالاتر بودن بازده نسبت به منابع تولید متمرکز - ذخیره چرخان[8] - بهبود کیفیت توان ( در برخی موارد ) - به تأخیر انداختن سرمایهگذاری در سیستم انتقال - نصب و راه‌اندازی سریع - بهبود پروفیل ولتاژ
پیشرفتهای چشمگیر تکنولوژی‌های الکترونیک قدرت موجب بکارگیری گسترده تجهیزات سیستمهای انتقال انعطاف‌پذیر جریان متناوب (FACTS) در شبکه‌های قدرت شده است. بکارگیری این ادوات دارای مزایای مختلفی است که به تعویق افتادن نیاز فوری به توسعه و احداث شبکه‌های جدید به دلیل ضرورت تامین بارهای مصرفی یکی از مهمترین آنهاست. عملکرد سریع این تجهیزات قابل کنترل، مدیریت و پخش توانهای اکتیو و راکتیو را در اختیار بهره‌بردارن شبکه قدرت قرار میدهد. اگرچه بکارگیری منابع انرژی‌های نو در DGها و آلودگی کمتر محیط زیست به وسیله‌ی آنها نسبت به تولید متمرکز( در برخی از انواع مانند انرژی بادی و خورشیدی هیچ گونه آلایندگی محیط زیست وجود ندارد) و مزایایی که به آنها اشاره شد، تمایل به استفاده از این منابع را افزایش داده است؛ اما باید با اختلالاتی که در اثر استفاده ازآنها به وجود می آید مقابله کرد. با توجه به اینکه منابع تولید پراکنده (DG) به طور مستقیم به شبکه توزیع متصل میگردد، این امر ساختار تغذیه از یک‌سو را به تغدیه از دو انتها تغییر داده که در نتیجه آن، سیستم توزیع از حالت غیرفعال[9] به فعال[10] تبدیل خواهد شد [4]. این امر باعث میشود که در برخی نقاط، عبور توان در دو جهت امکان‌پذیر باشد که این نیز به نوبهی خود موجب بروز مشکلاتی در نحوه‌ی بهره‌برداری از شبکه و مسائل حفاظتی به ویژه برای اپراتورهای شبکه توزیع خواهد شد. یکی از این مشکلات، ایجاد جزیرهی الکتریکی فعال در صورت وقوع خطا است. همچنین، هنگام بروز خطا، DG نیز به نوبهی خود مقدار توان اتصال کوتاه را بالا خواهد برد که در نتیجه‌ی آن، جریان اتصال کوتاه کلی افزایش خواهد یافت. موارد ذکر شده به عدم اعتبار تنظیمات تجهیزات حفاظتی منجر خواهد شد [5]. برخی از اختلالات احتمالی به طور خلاصه عبارتند از [6]: - دشواری کنترل (خصوصاً درحالت جزیره‌ای[11]) - برهم زدن هماهنگی تجهیزات حفاظتی - افزایش جریان اتصال کوتاه کلی - دشواری سنکرون کردن با شبکه از حالت کارکرد جزیره‌ای به حالت متصل - حساسیت انتخاب محل مناسب نصب DG اگرچه اختلالات ذکر شده بخش جدانشدنی استفاده از یک DGاست؛ اما وجود این مشکلات توجیه مناسبی برای عدم بکارگیری آنها نبوده و برای غلبه بر هریک راه‌حل‌هایی پیشنهاد شده است. وقوع حالت جزیره در سیستم توزیع شامل DGدر حضور ادوات جبران‌ساز توان راکتیو، موضوع مورد بررسی در این پایاننامه است. وقوع حالت جزیرهاییک جزیره فعال به شرایطی اطلاق میگردد که در آن، بخشی از سیستم توزیع شامل بار و منبع توزیع پراکنده (DG) در حالی که همچنان برق‌دار است از بقیه‌ی سیستم توزیع جدا گردد. ایجاد جزیره در شبکه‌های توزیع میتواند عمدی[12] یا غیرعمدی[13] باشد. در جزیرهی عمدی ایجاد جزیره به طور کنترل‌شده و با اهدافی مشخص با در نظر گرفتن قیود بهره‌برداری از جمله توازن توان تولیدی و مصرفی صورت میگیرد. در جزیرهی غیرعمدی شرایط قابل کنترل نبوده و ممکن است جزیرهی ایجاد شده به دلایل مختلف از جمله عدم توازن توانهای اکتیو و راکتیو تولیدی و مصرفی پایدار نبوده و پس از بروز خروج‌های پی‌درپی، دچار وقفه کامل گردد. جزیره‌ای شدن، مستقل از نوع آن میتواند موجب بروز مشکلاتی از قبیل کیفیت توان تولید شده و به ویژه مسائل حفاظتی و ایمنی برای افرادی که با این شبکه سروکار دارند، گردد. به همین دلیل، استاندارد IEEE[14]-1547-2003 هنگام تشکیل یک جزیره، جدا شدن فوری DG در کمتر از 2 ثانیه را توصیه میکند [9]. این کار از طریق حفاظت ضدجزیره‌ای[15] در قالب فرآیند تشخیص جزیره[16] عملی میگردد که موضوعی تحت تحقیقات گسترده در جهان است. کل1-2 سیستم توزیع تجهیز شده به یک DG شکل1-2 یک سیستم توزیع شعاعی ساده را نمایش میدهد. این سیستم شامل بار‌هایی از نوع خانگی و صنعتی است که به‌وسیله‌ی شبکه‌ی سراسری و همچنین DG متصل به سیستم تغذیه میشوند. چنانچه در ناحیه‌ای ازسیستم توزیع خطا رخ دهد، کلید قدرت باز خواهد شد و یا با وقوع خطا خارج از این ناحیه، شبکه‌ی سراسری از دست خواهد رفت. در این صورت سیستم توزیع بدون اتصال به شبکه‌ی سراسری به وسیله‌ی DG بارهای متصل به خود را همچنان تغذیه خواهد کرد که شرایط حاصل را حالت جزیره‌ای در سیستم توزیع می‌نامند. به جزیرهی تشکیل شده در این شرایط، حالت جزیرهی غیرعمدی گفته‌می‌شود [7]. در چنین شرایطی احتمال آسیب رسیدن به المان‌های الکتریکی متصل به شبکه (بار‌ها، DG ،..) و یا خطر برق‌گرفتگی برای تکنسین تعمیراتی وجود خواهد داشت. برخی از خطراتی که جزیره‌ای شدن غیرعمدی در بر دارد به طور مختصر عبارت‌اند از [8]: - به وجود آمدن مشکلات کیفیت توان (دور شدن از ولتاژ و فرکانس نامی به دلیل عدم اتصال به شبکه‌ی سراسری) - اختلال در فرآیند باز‌سازی سیستم به دلیل عملکرد خارج از سنکرون بازبست (از دست دان سنکرون بودن DG با شبکه‌ی سراسری در هنگام عملکرد باز بست برای خطاهای گذرا) - رخ دادن اضافه ولتاژ‌های گذرای شدید به دلیل خاصیت خازنی فیدر ایزوله شده و بانک‌های خازنی موجود در سیستم توزیع - احتمال وجود یک سیستم زمین نشده (باتوجه به نوع اتصالات ترانسفورماتور موجود) و خطر برق‌گرفتگی برای تکنسین های تعمیراتی که از حضور تولید پراکنده بی‌اطلاع‌اند. هرچندکارکرد سیستم در شرایط جزیره‌ای به عنوان یک حالت خطرناک شناسایی شده است؛ اما در شرایطی که شبکه‌ی سراسری در دسترس نیست ممکن است DG بتواند قسمتی از بارهای محلی را تغذیه کند. این نوع عملکرد به حالت جزیرهی عمدی معروف بوده و شبکه‌هایی با این توانایی را ریز‌شبکه[17] می‌نامند. در هنگام کارکرد یک ریز‌شبکه ضمن اینکه سطح مناسبی از هماهنگی در حفاظت محلی وجود دارد، باید تعادل بین تولید و بار محلی همواره برقرار باشد [10]. اولین قدم در شکل‌گیری یک جزیرهی عمدی، آشکارسازی سریع و دقیق جزیرهی غیرعمدی به وجود آمده است. پس از آشکارسازی و قطع DG با علم به اینکه سیستم در حالت جزیره‌ای قرار دارد، ادامه‌ی کار سیستم ممکن خواهد بود. در چنین شرایطی، امنیت ریز‌شبکه نیازمند روشهای کنترلی جدیدی برای DG وهماهنگی حفاظتی جدیدی است. کارکرد در شرایط جزیره‌ای خارج از مقوله‌ی این پایاننامه بوده و تنها به روشهای آشکارسازی حالت جزیره‌ای خواهیم پرداخت. همانطور که بیان شد، آشکارسازی سریع و دقیق حالت جزیره‌ای، امری مهم در یک سیستم توزیع مجهز به DG به‌شمار میرود. به همین دلیل، تاکنون روشهای مختلفی در خصوص تشخیص جزیره در سیستمهای توزیع مجهز به منابع تولید پراکنده ارائه شده است که این روشها را میتوان به دو گروه کلی دسته‌بندی کرد: گروه اول، روشهای محلی هستند که خود نیز به سه گروه روشهای فعال، روشهای غیرفعال و روشهای ترکیبی تقسیم میگردند. گروه دوم، روشهای تشخیص از راه دور هستند که به روشهای مخابراتی موسومند. در روشهای غیرفعال، با تصمیمگیری بر اساس مقادیر و پارامترهای الکتریکی اندازه‌گیری شده نظیر ولتاژ و فرکانس و ارزیابی آنها یا شاخصهای محاسبه شده از روی آنها (مانند نرخ تغییر فرکانس[18]، اعوجاج هارمونیکی و...)، حالت جزیره‌ای آشکار میشود. این روشها در برخی شرایط که تعادل بین بار و تولید وجود دارد ممکن است با شکست روبرو شده و یا مدت زمان زیادی برای آشکارسازی نیاز داشته باشند. در روشهای تشخیص فعال، اغتشاشی به شبکه تزریق شده و جزیره براساس پاسخ سیستم به اغتشاشات تزریق شده تشخیص داده میشود. در برخی از این روشها اعمال اغتشاش به سیستم به منظور اندازه‌گیری امپدانس دیده شده در پایانه‌ی DG صورت میگیرد. ازانواع این اغتشاشات میتوان توالی منفی جریان، فیدبک مثبت فرکانس و... را نام برد. این روشها، قابلیت اطمینان بالاتری نسبت به روشهای غیرفعال دارند؛ اما به دلیل اعمال اغتشاش به شبکه ممکن است سبب مشکلات کیفیت توان گردند. دسته‌ی ترکیبی حاصل تلفیق دو روش فعال و غیرفعال است. در مرحله اول پارامترهای محلی مورد ارزیابی قرار گرفته و در صورت تشخیص احتمال جزیره‌ای شدن سیستم توزیع، اغتشاش به سیستم اعمال میگردد. این دسته روشها، قابلیت اطمینان بالاتری نسبت به روشهای غیرفعال داشته و از نظر کیفیت توان، مشکلات کمتری نسبت به روشهای فعال ایجاد میکنند. توضیح مفصل انواع روشها در فصل سوم ارائه شده است. در روش غیرفعال امکان بررسی چندین پارامتر وجود دارد. به عنوان مثال، پارامترهای ولتاژ، فرکانس، نرخ تغییر فرکانس و فاز ولتاژ از جمله پارامترهای مهمی هستند که در آشکارسازی غیرفعال مورد استفاده قرار میگیرند. این پارامترها به طور مستقیم به وسیله‌ی انواع رله‌های صنعتی ارزیابی شده و در صورت فراتر رفتن از آستانه‌ی مجاز، سیگنالی صادر میکنند. اگر چند پارامتر برای آشکارسازی مورد استفاده قرار گیرند، ترکیب منطقی آنها به کلید قدرت ارسال میشود. پارامترهای دیگری مانند اعوجاج هارمونیکی کل[19] ولتاژ و جریان از جمله پارامترهایی هستند که در فرآیند آشکارسازی ممکن است استفاده شوند. برای این دسته از پارامترها هیچ گونه رله‌ای طراحی نشده و برای ارزیابی آنها باید از یک نمونه‌بردار و پردازشگر استفاده کرد. این پارامترها اغلب پارامترهای حوزه فرکانس هستند. در برخی روشهای آشکارسازی، ارزیابی پارامترها تنها مقایسه ساده با مقادیر آستانه نیست. شبکه های عصبی، ماشین بردار پشتیبان، درخت تصمیمگیری و منطق فازی ازجمله ابزار‌هایی هستند که برای ارزیابی وقوع حالت جزیره‌ای ممکن است به‌کار برده شوند که نیازمند آموزش هستند [11]. در روشهای مخابراتی، از سیگنال‌های مخابره شده از وضعیت بریکرها، برای تشخیص حالت جزیره‌ای استفاده میشود. روشهای مخابراتی دارای ناحیه‌ی غیرقابل تشخیص ناچیزی هستند، اما مشکل آنها هزینه‌ی بالا نسبت به روشهای دیگر است. روشهای اکتیو ناحیه‌ی غیرقابل تشخیص کوچکی دارند، اما اجرای آنها مشکل بوده و باعث مشکل کیفیت توان در شبکه نیز میگردند. روشهای غیرفعال بسیار ارزان بوده، ولی ناحیه‌ی غیرقابل تشخیص آنها بزرگتر و تنظیم آستانه‌ی آنها مشکل‌تر است. برخی روشهای غیرفعال در تشخیص جزیره هنگام بروز عدم تعادل بار و تولید و یا بروز اغتشاش دچار اشتباه در تشخیص شده و یا زمان زیادی برای تشخیص جزیره‌ها صرف میکنند. به عبارت دیگر، حفاظت ضدجزیره‌ای نباید بیش از حد حساس باشد؛ زیرا ممکن است موجب عملیات کنترلی پیش‌بینی نشده در ریزشبکه‌ها گردد. بنابراین، روشهای تشخیص سریع و مطمئن جزیره میتواند مزایایی برای توسعه‌ی ریزشبکه‌ها داشته باشد. از طرف دیگر، حضور ادوات کنترلی FACTS با توجه به رفتار دینامیکی مربوطه، روند و فرآیند تشخیص جزیره در شبکه‌های قدرت را دستخوش تغییرات جدی خواهد ساخت. لذا تشخیص دقیق و به موقع جزیره در صورت وقوع از اهمیت فراوانی برخوردار است. تبدیل موجک گسسته[20] ابزاری بسیار کار‌آمد برای تحلیل در حوزه‌ی فرکانس است. به وسیله‌ی تبدیل موجک میتوان مؤلفههای فرکانسی در باند‌های مختلف از هر موجی را به دست آورد [12]. در واقع ثابت‌های فرکانسی استخراج شده در تبدیل موجک شناسنامه‌ی هر رخداد گذرا در سیستم قدرت بوده و بر همین اساس، در متون مختلف از این ابزار برای تفکیک رخدادهای مختلف از یکدیگر استفاده شده است [13،14]. ثابت‌های تبدیل موجک نیز به عنوان پارامتر در روشهای غیر فعال ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. این عمل میتواند به شکل مقایسه با یک آستانه بوده [16،15] و یا اینکه از یک ابزار طبقه‌بندی استفاده گردد که این روش در چندین مقاله مورد استفاده قرار گرفته است [18،17]. برای آشکارسازی با این روش، در ابتدا نیازمند نمونه‌برداری و سپس پردازش سیگنال دیجیتال شده خواهیم بود. مجموعه‌ی تشکیل شده را میتوان یک رله‌ی آشکار‌ساز حالت جزیره‌ای در نظر گرفت. فرآیند آشکارسازی به این شکل دارای سرعت عمل مناسب و قابلیت اطمینان بالاتری است. این روش آشکارسازی در [19] بر روی سیستم توزیع با ولتاژ متوسط، شامل DG هایی از نوع ژنراتورهای سنکرون و آسنکرون مورد استفاده قرار گرفته است. اگرچه این روش آشکارسازی کارآیی دارد؛ اما DGهای تعبیه شده در سیستم توزیع این مقاله از انواعی هستند که امروزه کمتر مورد استفاده قرار میگیرند. همانطور که ذکر شده، در میان انواع DGها، بکارگیری توربینهای بادی دارای بیشترین میزان رشد هستند. از انواع رایج توربینهای بادی که امروزه به سیستم توزیع متصل میگردند، توربین های ژنراتور آسنکرون دوسو تغذیه[21] (DFIG) و ژنراتور سنکرون مغناطیس دائم[22]( PMSG) هستند که در این پایاننامه، ایده‌ی آشکارسازی با تغییرات و بهینه‌سازی‌هایی بر روی یک سیستم توزیع آزمون مجهز به یک توربین بادی DFIG مورد استفاده قرار گرفته است. ساختار کلی یک توربین DFIG در شکل 1-3 نشان داده شده است. انرژی باد به وسیله‌ی توربین DFIG به انرژی الکتریکی تبدیل میشود. شکل 1-3 ساختار کلی توربین بادی DFIG [63]
تبدیل موجک میتواند بر روی امواج مختلف شبکه اعمال گردد. از آنجایی که نتیجه‌ی پردازش باید به کلید قدرت در پایانه‌ی DG ارسال شود، بهتر است که عمل آشکارسازی حالت جزیره‌ای با استفاده از امواج ولتاژ و جریان در پایانه‌ی DG انجام گردد. در غیر این صورت به یک سیستم مخابراتی جهت ارسال و دریافت سیگنال نیاز خواهد بود که این امر موجب افزایش هزینه و کاهش قابلیت اطمینان سیستم خواهد شد. به همین دلیل نمونه‌برداری از سیگنال‌های ولتاژ و جریان در نقطه اتصال مشترک DG و شبکه[23] (PCC) صورت میپذیرد. به وسیله‌ی ولتاژ و جریان نمونه‌برداری شده در PCC، در مجموع 8 شاخص تعریف شده است که 4 مورد آن مربوط به اطلاعات فرکانسی ولتاژ و 4 مورد دیگر آن هم مربوط به اطلاعات فرکانسی جریان استخراج شده توسط تبدیل موجک گسسته میباشد. با استفاده از یک ابزار طبقه‌بندی کننده، میتوان ارتباط منطقی بین شاخصهای استخراج شده و وقوع حالت جزیره‌ای را تعیین نمود. درخت تصمیمگیری یکی از انواع روشهای طبقه‌کننده بوده که کارآیی آن در تفکیک رخداد جزیره‌ای به اثبات رسیده است ]19[. برای اینکه درخت تصمیمگیری عملکرد مناسب داشته باشد باید آموزش داده شود و برای آموزش آن به الگوهای آموزشی نیاز است. الگوهای مورد نیاز از طریق شبیهسازی انواع رخدادهای جزیره‌ای و غیرجزیره‌ای که خود شامل دو دسته‌ی رخدادهای عادی شبیه کلیدزنی بار و خازن و رخدادهای خطا میشود حاصل میگردد. همه‌ی شبیه‌سازی‌های این پایاننامه با نرم‌افزار DIgSILENT انجام شده است. محاسبه‌ی شاخصها از روی ولتاژ و جریان نمونه‌برداری شده در PCC به وسیله‌ی کدنویسی در نرم‌افزار MATLAB انجام شده و درخت تصمیمگیری نیز به کمک جعبه ابزار Ststistics در نرم‌افزار MATLAB صورت گرفته است. صحت عملکرد روش انجام شده با شبیه‌سازی‌ها نشان داده شده است. 1-2- ساختار پایاننامهدر فصل اول مقدمه‌ای در مورد تولیدات پراکنده، مزایا و مشکلات آن و راههای مقابله با آن ارائه شد. در فصل دوم تاثیراتی که DG بر حفاظت سیستم قدرت می‌گذارد و راههای مقابله با آن مورد بررسی قرار میگیرد. توضیح و بررسی کلی انواع روشهای آشکارسازی حالت جزیره‌ای در فصل سوم بیان میشود. در فصل چهارم اطلاعات لازم برای شبیهسازی توربین DFIG، SVC و STATCOM داده میشود. روش پیشنهادی این پایاننامه در فصل پنجم و نتایج شبیه‌سازی‌ها با این روش در فصل ششم آورده خواهد شد. در نهایت، در فصل هفتم نتیجه‌گیری‌ها و پیشنهادها برای ادامه و بهبود کار ارائه خواهد شد. 1-3- جمعبندیهمچنانکه در این فصل به آنها اشاره شد، تمایل به استفاده از منابع تولیدات پراکنده (DG) به دلایل مختلفی از جمله محدودیتهای اساسی تامین هزینه توسعه و ساخت نیروگاه‌های بزرگ متمرکز و شبکه‌های انتقال مورد نیاز جهت رساندن انرژی تولید شده به نواحی مصرف، به طور روزافزونی در حال افزایش است. این مسئله در آینده‌ی نزدیک موجب حضور و اتصال مستقیم واحدهای کوچک و بزرگ تولیدات پراکنده در نقاط مختلف شبکه‌های توزیع و فوق توزیع خواهد شد. از طرف دیگر، عدم تناسب میزان بار مصرفی و توان تولیدی موجب خواهد شد که سیستمهای قدرت در نزدیکی ظرفیت اسمی مربوطه بهره‌برداری گردد که بکارگیری ادوات کنترلی FACTS با هدف به تعویق انداختن نیاز فوری به توسعه شبکه فعلی، این مسئله را به طور جدی تشدید خواهد کرد. در چنین شرایطی، بروز هر خطا میتواند سبب خروج‌های جزئی[24]، حالت جزیره‌ای و حتی وقفه کامل گردد. از میان این حالت‌ها، بروز شرایط جزیره‌ای به گونهای که بخشی از شبکه به طور منفک از کل سیستم بهره‌برداری گردد، علی‌رغم مزیت تداوم تغذیه بارهای مربوطه و ارتقای سطح قابلیت اطمینان سیستم، از نظر ایمنی سیستم و پرسنل بهره‌بردار از اهمیت فراوانی برخوردار است. در دسترس بودن انرژی ارزان قیمت باد که در قالب مزارع بادی مورد استفاده قرار میگیرد قابل چشم‌پوشی نیست. از سوی دیگر، تغییرات سرعت باد سبب ایجاد عدم قطعیت در میزان انرژی الکتریکی برداشت شده از مزارع بادی خواهد شد. به همین دلیل، بیشتر ژنراتورهای بکار رفته در مزارع بادی از نوع ژنراتورهای القائی خواهد بود. ژنراتورهای القائی جهت تولید توان اکتیو، توان راکتیو زیادی مصرف مینمایند. لذا برای تامین این توان راکتیو ضروری است از منابع تولید توان راکتیو مانند خازن و یا ادوات FACTS استفاده گردد. بدیهی است با توجه به عملکرد استاتیکی و دینامیکی منابع تولید پراکنده و نیز حضور همزمان ادوات کنترلی FACTS روند آشکارسازی جزیره را به طور اساسی دستخوش تغییرات قرار خواهد داد. در این پایاننامه، روش غیرفعال جدیدی به منظور تشخیص سریع جزیرهی ایجاد شده در سیستم توزیع مجهز به توربین بادی DFIG در حضور ادوات کنترلی STATCAM و SVC ارائه شده است که در صورت وقوع آن، جزیرهی ایجاد شده در کمترین زمان ممکن آشکارسازی شده و منبع تولید پراکنده از مدار ایزوله گردد.
[1] Distributed Generation (DG) [2] Renewable Energy [3] Wind Energy [4] Wind Farms [5] Black Start [6] Combined Heat and Power (CHP) [7] Pick Shaving [8]Spining Resrve [9] Passive [10] Active [11] Islanding [12] Intentional Island [13] Non-Intentional [14] Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) [15] Anti-Islanding [16] Island Detection [17] Microgrid [18] Rate Of Current Of Frequency (ROCOF) [19] Total Harmonic Distortion [20] Discrete Wavelet Transform [21] Doubly Fed Induction Generator [22] Permanent Magnet Synchronous Generator [23] Point of Common Coupling [24] Partial Outages |
برچسب های مهم
بررسی اثربخشی آموزش های ضمن خدمت کارکنان و عوامل مؤثر بر آن در بانک رفاه استان هرمزگانچکیده هدف پژوهش حاضر عبارت بود از بررسی اثر بخشی اهداف آموزشی دوره‌های آموزشی ضمن خدمت بانک رفاه در استان هرمزگان، که نمونه آن را 150 نفر از کارکنان شعب بانک رفاه استان هرمزگان تشکیل دادند. دو ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل الف)پرسش نامه 50 سؤالی ویژگی های محیط، کارآموزان و دوره آموزشی و ب) پرسش نامه 24 سؤالی برای بررسی اهداف پنجگانه بانک رفاه میباشد. از دو رویکرد برای تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از پژوهش بهره گرفته شد در رویکرد اول، اهداف براساس طیف سه درجهای(1تا 67/1 نامطلوب، 68/1 تا 34/3 نسبتاً مطلوب و از 35/3 تا 5 مطلوب) مطابقت داده شدند. در رویکرد دوم از آزمونهای تی تست تک گروهی، فریدمن و رگرسیون خطی چند متغیری گام به گام برای تجزیه و تحلیل هشت سؤال مطرح شده در پژوهش استفاده شد. نتایج بررسی میزان تحقق اهداف، نشان داد کهاهداف بهبود پاسخگویی به مشتریان، بهبود کیفیت ارائه خدمات و ارتقای شغلی کارکنان در سطح مطلوبی از تحقق برخوردار هستند و اهداف بهبود روابط انسانی کارکنان و افزایش میزان دانش و مهارت‌های کارکنان در سطح نسبتاً مطلوبی از تحقق برخوردار میباشند. تجزیه و تحلیل پنج سؤال اول که دوره‌های آموزش ضمن خدمت در بهبود پاسخگویی به مشتریان، بهبود کیفیت ارائه خدمات و ارتقای شغلی کارکنان، بهبود روابط انسانی کارکنان و افزایش میزان دانش و مهارت‌های کارکنان مؤثر بوده‌اند. تجزیه و تحلیل سه سؤال آخر پژوهش نشان داد که از میان چهار زیر شاخص ویژگی کارآموزان، تنها دو زیر شاخص آمادگی یادگیرنده و انگیزه انتقال توانایی پیش بینی متغیر ملاک را دارند. از میان هشت زیر شاخص مربوط به ویژگی محیط کار، زیر شاخصهای حمایت همکار، آزادی، مجوز سرپرست، انتطار از پیامد تلاش و حمایت سرپرست پیش بینی کننده معنیدار متغیر ملاک هستند. از میان سه زیر شاخص مربوط به ویژگی دوره آموزشی ضمن خدمت تنها دو زیر شاخص اعتبار محتوا و بازخورد، پیش بینی کننده معنیدار متغیر ملاک هستند. کلیدواژهها: اثر بخشی، اهداف آموزشی، دوره‌های آموزشی ضمن خدمت و بانک رفاه. فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول: طرح پژوهش.... 1 1-1)مقدمه....... 2 1-2)بیان مسأله... 3 1-3)ضرورت و اهمیت پژوهش.... 5 1-4)اهداف تحقیق.... 7 1-4-1)هداف کلی..... 7 1-4-2)اهداف جزئی.... 7 1-5)سؤالات تحقیق. 7 1-6)تعریف عملیاتی و مفهومی متغییرها..... 8 1-6-1)اثربخشی. 8 1-6-2)آموزش کارکنان.............................. 8 1-6-3)اثربخشی آموزشی............................. 9 1-6-4)ارزیابی اثربخشی آموزش...................... 9 فصل دوم: پیشینه پژوهش.......................... 10 2-1)مقدمه....................................... 11 2-2)مبانی نظری آموزش کارکنان.................... 11 2-2-1)مفهوم شناسی آموزش و آموزش کارکنان......... 11 2-2-2)اهمیت و ضرورت آموزش کارکنان............... 12 2-2-3)اهداف آموزشی نیروی انسانی................. 13 2-2-4)انواع آموزش............................... 15 2-2-5)روش های آموزش............................. 18 2-2-6)اصول آموزش کارکنان........................ 19 2-2-7)سطوح آموزش کارکنان در سازمان های صنعتی.... 20 2-2-8)پیامدهای آموزش کارکنان.................... 21 2-2-9)مراحل آموزش کارکنان....................... 22 2-2-10)محتوای آموزش کارکنان..................... 23 2-3) مبانی نظری ارزشیابی آموزشی................. 24 2-3-1) مفهوم شناسی ارزشیابی آموزشی.............. 24 2-3-2) تاریخچه ارزشیابی......................... 26 2-3-3) ضرورت ارزشیابی........................... 28 2-3-4) ارزشیابی و برنامه ریزی................... 28 2-3-5) موانع اثربخشی دوره های آموزشی............ 29 2-3-6) عوامل مؤثر بر اثربخشی آموزش کارکنان...... 29 2-4)مبانی نظری رویکردهای ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی31 2-4-1)رویکرد ارزیابی مبتنی بر هدف............... 32 2-4-2)رویکرد فارغ از هدف........................ 34 2-4-3)رویکرد محاکمه قضایی....................... 35 2-4-4)رویکرد مرور حرفه ای....................... 35 2-4-5)رویکرد ارزشیابی واکنشی.................... 36 2-4-6)رویکرد سیستمی............................. 37 2-5) الگوهای ارزیابی اثربخشی آموزشی............. 37 2-5-1) الگوی ارزیابی اثربخشی آموزشی کریک پاتریک. 38 2-5-2)الگوی ارزشیابی سیپ........................ 44 2-5-3)مدل انتقالی............................... 49 2-5-4) تیپولوژی مدل انتقالی..................... 50 2-5-5)مدل ارزشیابی اثربخشی سودمندی.............. 53 2-5-5-1)مراحل ارزشیابی بر اساس مدل بازگشت سرمایه54 2-5-5-2)مراحل جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها برای مدل بازگشت سرمایه......................................... 56 2-5-6)الگوی ارزشیابی IPOO....................... 59 2-5-6-1)گام های فرایند ارزشیابی در مدل IPOO..... 60 2-6)الگوی پیشنهادی ارزیابی اثربخشی آموزش بانک رفاه63 2-6-1)معرفی جامع الگوی انتقال یادگیری........... 65 2-6-2)سؤال های مربوط به شاخص های الگو........... 70 2-7)پیشینه تحقیق................................ 73 2-7-1)تحقیقات انجام شده در ایران................ 73 2-7-2)تحقیقات انجام شده در خارج از کشور......... 75 فصل سوم: روش شناسی پژوهش....................... 77 3-1)مقدمه ...................................... 78 3-2)روش شناسی تحقیق............................. 78 3-2-1)روش پژوهش................................. 78 3-3)جامعه و نمونه............................... 78 3-3-1)جامعه .................................... 78 3-3-2) نمونه.................................... 79 3-4)ابزار پژوهش ................................ 80 3-5)پایایی و روایی.............................. 81 3-5-1)پایایی.................................... 81 3-5-2)روایی .................................... 81 3-6)شیوه تجزیه و تحلیل داده ها ................. 82 3-6-1)سطح توصیفی ............................... 82 3-6-2)سطح استنباطی ............................. 82 3-7)روش اجرا.................................... 82 فصل چهارم: یافته های پژوهش .................... 83 4-1)مقدمه ...................................... 84 4-2)یافته های توصیفی پژوهش ..................... 84 4-3)یافته های استنباطی پژوهش ................... 88 4-4)یافته های جانبی ............................ 95 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری.................... 134 5-1)مقدمه ..................................... 135 5-2)بحث و تفسیر نتایج.......................... 136 5-3)محدودیت های پژوهش.......................... 144 5-4)پیشنهادهای پژوهشی.......................... 144 5-5)پیشنهادهای کاربردی......................... 145 منابع و مأخذ ................................. 146 پیوست ها...................................... 151
فهرست جداول عنوان صفحه جدول2-1)ارتباط ارزیابی چهارگانه سیپ با ارزیابی مرحله ای و ارزیابی تراکمی......................................... 49 جدول2-2) سطوح ارزيابي براي تعيين بازگشت سرمايه آموزش58 جدول2-3) مقايسه الگوهاي ارزيابي مبتني بر هدف و مبتني بر سيستم63 جدول2-4) شاخص هاي فاكتور محيط در الگوي انتقالي.. 68 جدول2-5) شاخص هاي فاكتور ويژگي مشاركت كنندگان در دوره براساس الگوي انتقالي.................................. 69 جدول2-6) شاخص هاي فاكتور طراحي دوره آموزشي بر اساس الگوي انتقالي............................................... 70 جدول3-1)توزیع نمونه آماری به تفکیک جنسیت........ 78 جدول3-2) توزیع نمونه آماری به تفکیک سابقه کار... 78 جدول3-3) توزیع نمونه آماری به تفکیک مدرک تحصیلی. 79 جدول3-4) توزیع سؤالات پرسش نامه پژوهش بر حسب عوامل الگوی آزمایشی............................................... 80 جدول4-1) فراوانی، درصد افراد شرکت کننده در پژوهش به تفکیک جنسیت............................................... 84 جدول4-2) فروانی، درصد افراد شرکت کننده در پژوهش به تفکیک سابقه کار............................................ 85 جدول4-3) فراوانی، درصد افراد شرکت کننده در پژوهش برحسب سطح تحصیلات......................................... 86 جدول4-4) توافقی فراوانی و درصد جنسیت و تحصیلات افراد شرکت کننده در پژوهش....................................... 86 جدول4-5) فراوانی و درصد سابقه کار و تحصیلات افراد شرکت کننده در پژوهش.......................................... 87 جدول4-6) اطلاعات توصیفی برای هر یک از اهداف دوره‌های آموزشی ضمن89 جدول4-7) توصیف وضعیت میزان تحقق هر یک از اهداف دوره‌های ضمن خدمت............................................... 89 جدول4-8) یافته های توصیفی مربوط به متغیر بهبود پاسخگویی به مشتریان........................................ 90 جدول4-9)نتایج آزمون t تک نمونه ای برای بررسی متغیر بهبود پاسخگویی به مشتریان..................................... 90 جدول4-10) یافته های توصیفی مربوط به متغیر افزایش سطح دانش و مهارت‌های کارکنان............................... 91 جدول4-11)نتایج آزمون tتک نمونه ای برای متغیر افزایش سطح دانش و مهارت های کارکنان.............................. 91 جدول4-12) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات کارکنان........................................ 91 جدول4-13)نتایج آزمون t تک نمونه ای برای متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات کارکنان ................................. 92 جدول4-14) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر بهبود روابط انسانی کارکنان........................................ 92 جدول4-15)نتایج آزمون t تک نمونه ای برای متغیر بهبود روابط انسانی کارکنان........................................ 92 جدول 4-16) یافته های توصیفی مربوط به متغیر ارتقای شغلی کارکنان............................................... 92 جدول4-17)نتایج آزمون t تک نمونه ای برای متغیر ارتقای شغلی کارکنان ............................................... 93 جدول4-18) مدل رگرسیون همزمان جهت پیش بینی متغیر اهداف دوره های آموزشی ضمن خدمت براساس ویژگی های کارآموزان............... 93 جدول4-19)خلاصه نتایج تحویل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر اهداف دوره های آموزشی ضمن خدمت براساس ویژگی های کارآموزان.... 94 جدول4-20) ضرایب معادله رگرسیونی همزمان متغیر ويژگي هاي کارآموزان............................................... 94 جدول4-21)خلاصه مدل رگرسیون گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود پاسخ گویی به مشتریان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان .. 94 جدول4-22) خلاصه نتایج واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر بهبود پاسخ گویی به مشتریان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان.... 95 جدول4-23)ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام متغیرشاخص های ویژگی کارآموزان...................................... 95 جدول4-24) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر بهبود پاسخ گویی به مشتریان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان.................................. 96 جدول4-25)خلاصه مدل رگرسیون گام به گام جهت پیش بینی متغیر افزایش مهارت کارکنان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان .......... 96 جدول4-26)خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیرمتغیر افزایش مهارت کارکنان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان.... 97 جدول4-27)ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام متغیر ويژگي هاي کارآموزان...................................... 97 جدول4-28خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر افزایش مهارت کارکنان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان...................................... 98 جدول4-29) خلاصه مدل رگرسیون گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات براساس ویژگی های کارآموزان............... 98 جدول4-30)) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیربهبود کیفیت ارائه خدمات براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان..... 99 جدول4-31) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام برایمتغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات براساس ویژگی های کارآموزان........................... 99 جدول4-32)خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینیبهبود کیفیت ارائه خدمات براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان..................................... 100 جدول4-33خلاصه مدل رگرسیون گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود روابط انسانی براساس ویژگی های کارآموزان................... 100 جدول4-34)خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر بهبودروابط انسانی براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان........... 101 جدول4-35)ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام برای متغیر بهبود روابط انسانی براساس ویژگی های کارآموزان........................... 101 جدول4-36)خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر روابط انسانی کارکنان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان................................. 102 جدول4-37)خلاصه مدل رگرسیون گام به گام جهت پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان.......... 102 جدول4-38) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان103 جدول4-39)ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام برای برای پیش بینی ارتقای شغلی براساس ویژگی های کارآموزان.......................... 103 جدول4-40) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی پیش بینی ارتقای شغلی کارکنان براساس شاخص های ویژگی های کارآموزان..................................... 104 جدول4-41) خلاصه مدل رگرسیون همزمان جهت پیش بینی متغیر اهداف دوره های آموزشی ضمن خدمت براساس ویزگی های محیط کار............ 105 جدول4-42) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی اهداف دوره های آموزش ضمن خدمت بر اساس ویژگی های محیط کار.......... 105 جدول4-43) ضرایب معادله رگرسیونی همزمان، برای پیش بینی بر اساس اهداف دوره های آموزش ضمن بر اساس ویژگی های محیط کار.......... 105 جدول4-44) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود پاسخگویی به مشتریان براساس شاخص های ویژگی محیط کار....... 105 جدول4-45) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان بر اساس ویژگی های محیط کار............ 106 جدول4-46) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای پیش بینی بهبود پاسخگویی به مشتریان براساس ویژگی های محیط کار........... 107 جدول4-47) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات براساس شاخص های ویژگی های محیط کار.................................. 108 جدول4-48) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر افزایش مهارت کارکنان براساس شاخص های ویژگی محیط کار....... 108 جدول4-49) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر افزایش مهارت کارکنان براساس شاخص های ویژگی محیط کار........ 109 جدول4-50) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای پیش بینی افزایش مهارت کارکنان بر اساس ویژگی های محیط کار.................... 110 جدول4-51) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی پیش بینی متغیر افزایش مهارت کارکنان براساس شاخص های ویژگی های محیط کار............................ 110 جدول4-52) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات براساس شاخص های ویژگی محیط کار......... 111 جدول4-53) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات بر اساس شاخص های ویژگی های محیط کار.. 112 جدول4-54) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای پیش بینی بهبود کیفیت ارائه خدمات بر اساس ویژگی های محیط کار................. 113 جدول4-55) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات بر اساس شاخص های ویژگی های محیط کار.................................. 114 جدول4-56) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود روابط انسانی بر اساس شاخص های ویژگی های محیط کار........... 115 جدول4-57) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی بهبود روابط انسانی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی های محیط کار.......... 116 جدول4-58) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای پیش بینی بهبود روابط انسانی کارکنان بر اساس ویژگی های محیط کار................... 116 جدول4-59) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر بهبود روابط انسانی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی های محیط کار............................ 118 جدول4-60) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی های محیط کار.......... 118 جدول4-61) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان بر اساس ویژگی های محیط کار.................... 119 جدول4-62) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای پیش بینی ارتقای شغلی کارکنان بر اساس ویژگی های محیط کار................... 119 جدول4-63) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی های محیط کار...................................... 120 جدول4-64) خلاصه مدل رگرسیونی همزمان جهت پیش بینی اهداف آموزشی ضمن خدمت بر اساس ویژگی دوره آموزشی..................... 122 جدول4-65) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی اهداف آموزشی ضمن خدمت بر اساس ویژگی دوره آموزشی..................... 122 جدول4-66) ضرایب معادله رگرسیونی همزمان، برای پیش بینی اهداف آموزشی ضمن خدمت بر اساس ویژگی دوره آموزشی..................... 122 جدول4-67) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود پاسخ گویی مشتریان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی.... 123 جدول4-68) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی بهبود پاسخگویی به مشتریان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی... 123 جدول4-69) ضرایب معادله رگرسیونی همزمان، برای پیش بینی بهبود پاسخگویی به مشتریان بر اساس ویژگی دوره آموزشی..................... 123 جدول4-70) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر بهبود پاسخگویی یه مشتریان بر اساس شاخص های ویژگی های دوره آموزشی............................... 124 جدول4-71) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر افزایش مهارت کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی........... 124 جدول4-72) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی افزایش مهارت کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی........... 124 جدول4-73) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای افزایش مهارت کارکنان به مشتریان بر اساس ویژگی دوره آموزشی.................... 125 جدول4-74) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر افزایش مهارت کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی های دوره آموزشی................................... 126 جدول4-75) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی............ 126 جدول4-76) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی بهبود کیفیت ارائه خدمات بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی........... 126 جدول4-77) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای بهبود کیفیت ارائه خدمات بر اساس ویژگی دوره آموزشی............................. 127 جدول4-78) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر بهبود کیفیت ارائه خدمات بر اساس شاخص های ویژگی های دوره آموزشی............................... 128 جدول4-79) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر بهبود روابط انسانی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی........... 128 جدول4-80) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی بهبود روابط انسانی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی........... 128 جدول4-81) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای بهبود روابط انسانی کارکنان بر اساس ویژگی دوره آموزشی............................ 129 جدول4-82) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر بهبود روابط انسانی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی های دوره آموزشی......................... 129 جدول4-83) خلاصه مدل رگرسیونی گام به گام جهت پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی............ 130 جدول4-84) خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک راهه برای پیش بینی ارتقای شغلی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی دوره آموزشی............ 130 جدول4-85) ضرایب معادله رگرسیونی گام به گام، برای ارتقای شغلی کارکنان بر اساس ویژگی دوره آموزشی.................................. 131 جدول4-86) خلاصه اطلاعات آماری متغیرهای حذف شده از معادله رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر ارتقای شغلی کارکنان بر اساس شاخص های ویژگی های دوره آموزشی................................... 131 جدول4-87) رتبه میانگین های وزنی هر یک از اهداف پنج گانه بانک رفاه .............................................. 132 جدول4-87) نتایج آزمون معنی داری فریدمن برای رتبه بندی تحقق اهداف .............................................. 132 فهرست نمودار عنوان صفحه مراحل برنامه آموزشي........................... 22 فرايند آموزش در سازمان ها...................... 23 سطوح ارزشيابي سیپ.............................. 47 عناصر كليدي مدل ارزشيابي سیپ و روابط عناصر برنامه48 عناصر و مراحل مدل IPOO......................... 62 ادبيات مربوط به انتقال يادگيري................. 67 ارزيابي اثربخشي آموزش بر اساس ميزان انتقال آموخته ها در محيط كار............................................... 68 طرح
امروزه جهان به سرعت در حال تغییر و تحول است. در عصر حاضر کم تر روزی را می توان یافت که بدون نوآوري در جهان اقتصاد، تغيير در توليد يا وضعيت خدمات باشد(آرمسترانگ و فلای[1]،2003). این رشد مستمر و مداوم، تغيير و تحول در شئون مختلف حيات اجتماعي، پيشرفت هاي شگرف و عميق در علوم و فنون، ساختارهاي سازماني را پيچيده و تخصصي نموده است(مطهری نژاد،1382). تغيير مهم ترين خصيصه اي است كه سازمان ها به عنوان اركان اصلي جامعه كنوني با آن روبرو هستند. از ديدگاه سازماني تغيير به مفهوم دگرگوني و تحول در سازمان، موجب استمرار فعاليت يا بقاي آن با توجه به شرايط محيطي می شود. در چنين شرايطي بيشتر سازمان ها به دنبال راه حلي براي اين مشكل هستند. راه حلي كه توسط بيشتر صاحب نظران عنوان شده، آموزش و بهسازي منابع انساني است(عباس زادگان و ترک زاده،1386، پابستاف[2]،1999 و کنستانتین[3] و دیگران،2005). امروزه آموزش و بهسازي منابع انساني يكي از راهبردهاي اصلي دستيابي به سرمايه انساني و سازگاري مثبت با شرايط تغيير است و از همین رو جايگاه و اهميت راهبردي آن در بقاء و توسعه سازمان ها غیر قابل انکار است(عباس زادگان و ترک زاده،1386،ص33). همواره فشارهاي فرهنگي، اجتماعي، تكنولوژيكي، اقتصادي و سياسي با هم تركيب شده اند تا سازمان ها را مجبور نمايند به توانایی هاي اساسي خود به طور كل و به آموزش به طور خاص توجه بيشتري داشته باشند. در حقيقت اكنون بيشتر از هر زماني سازمان ها بايد روي آموزش محل كار و بهبود مداوم در عمل براي رقابت اعتماد نمايند(ثایر[4]،1997). پيشرفت و توسعه سازمان ها و مؤسسات كه لازمه رسيدن ملت ها به توسعه همه جانبه اجتماعي و اقتصادي است، خود مستلزم وجود افرادي توسعه يافته در سازمان ها است(ابیلی و موفقی،1386،ص27). علوي مي نويسد: «وجود دوره هاي آموزشي در يك سازمان نشان دهنده آگاهي مديريت بر علوم سازماني تلقي شده و اجراي دوره هاي آموزشي به معناي بالندگي مديريت و پويايي مجموعه آموزش و بهسازي منابع انساني اقدامي راهبردي است كه در سطح فردي باعث ارزشمندي فرد ودر سطح سازماني باعث بهبود و توسعه سازمان و در سطح ملي و حتي فرا ملي منجر به افزايش بهره وري و نتايج مرتبط بعدي مي شود. لذا مي توان گفت يكي از اقدامات زير بنايي كه باعث كارآمدي سازمان مي‌شود ايجاد يا در اختيار گرفتن و توسعه پيوسته سرمايه انساني از طريق آموزش و بهسازي آن است. سازمان ها براي ارائه خدمات و كسب نتايج مطلوب، گريزي از حفظ و پرورش نيروي انساني ندارند. بايد در نظر داشت كه توسعه و تحول سازمان ها جدا از حمايت هاي آموزشي نيست و آموزش به عنوان يك وسيله پيشرفت، پاسخ گوي نيازهاي سازمان ها است. آموزش علاوه بر رشد و بالندگي، گذرگاهي براي انتقال تجارب و معلومات فني، تخصصي و تعليم مهارت هاي لازم براي اجراي صحيح وظايف و مسؤوليت ها است(بابا رضا،1377). بر همين اساس مشاهده مي شود كه اغلب مؤسسات و سازمان هاي پيشرو، بيش از پيش توجه خود را به دوره هاي آموزشي و بهسازي منابع انساني معطوف داشته اند. اما در حالي كه ضرورت طراحي و اجراي آموزش هاي حين كار در سازمان هاي صنعتي و توليدي به صورت يك امر طبيعي در آمده و همگان بر آن اتفاق نظر دارند، آن چه در طراحي و اجراي آموزش اهميت فوق العاده اي پيدا مي كند، ارزيابي اثربخشي اين نوع آموزش هاست كه بتوان از نتايج به دست آمده، آموزش هاي تكميلي و جهت داري را طراحي نمود(سلطانی،1380). اگر چه مي توان براي آموزش هاي سازماني اهداف يا دلايل ضرورت بخش متنوعي را در نظر گرفت، ولي بدون ترديد مهم ترين هدف آموزش هاي سازماني، ايجاد تغييرات در عملكرد كاركنان به نحوي است كه موجب ارتقاي سطح كيفي و كمي محصولات يا خدمات سازمان گردد. زماني كه نتايج آموزش هاي سازمان بر اساس هدف مذكور سنجيده شود، اثربخشي آموزش مورد توجه قرارگرفته است(قهرمانی،1382). به عبارت ديگر، سؤالي كه پيش روي مؤسسات قرار مي گيرد آن است كه تلاش ها و فعاليت هايي كه با هدف توسعه منابع انساني از طريق آموزش انجام مي شود تا چه ميزان به بهبود عملكرد سازمان منجرمي شود. اين سؤال موجب گرديد سازمان ها به ابزاري جهت اندازه گيري ميزان اثربخشي آموزش بيانديشند. آن چه در نظام آموزش سازمان ها بايد مورد تأكيد قرار گيرد نتايج حاصل از آموزش است، نه صرفاً انجام آموزش و يا آمار ساعات آموزشي، در اين صورت ممكن است آموزش از نظر نفر ساعت ده سال و به صورت كمي رقم بالايي را نشان دهد در حالي كه از نظر محتوايي و تحقق اهداف تقريباَ بي اثر باشد و همبستگي بين آموزش و توسعه كاركنان چندان محسوس نباشد. پس انتظار مي رود كه در بررسي فعاليت هاي آموزشي اين سؤال كه " آيا آموزش ها اثر بخش بودند؟" مورد توجه قرار گيرد. به عبارت ديگر ارزش آموزش نيز مانند ساير فعاليت هاي سازماني از طريق تعيين آن در دستيابي به اهداف سازمان اندازه گيري شود. پژوهش حاضر جهت بررسی اثربخشي دوره هاي آموزشي ضمن خدمت بانک رفاه تنظیم میشود، تا به این وسیله گامی در جهت میزان تحقق اهداف آموزشی این سازمان برداشته شود و زمینه ای برای بهبود و افزایش کیفیت دوره های آموزشی فراهم آورد. 1-2) بیان مسأله در حال حاضر بسياري از سازمان ها صرف نظر از نوع و ميزان تحصيلات رسمي كاركنان خود و با توجه به پويايي موجود در علوم و هم چنين نيازمندي هاي شغلي، دوره هاي آموزشي متنوع و مداومي را براي آن ها تدارك مي بينند(ساکی،1377). سرمايه گذاري در آموزش كاركنان روندي افزايشي داشته و سازمان ها به طور روز افزون بر گسترش فعاليت هاي آموزشي و فراهم سازي فرصت هاي يادگيري براي كليه كاركنان در سطوح متفاوت سازماني تأكيد ورزيده اند، و هم زمان با افزايش توجه به آموزش انتظارات و توقعات نيز از آن ارتقاء يافته است. اگر در گذشته برگزاري دورههاي آموزشي و شركت دادن كاركنان در آن ها اقناع كننده به نظر مي رسيد، امروزه از آموزش انتظار مي رود كه بتواند تغييرات رفتاري مطلوب را در كاركنان ايجاد كند و از اين رهگذر تحقق اهداف سازماني تسهيل يابد(قهرمانی،1382). تعيين دقيق اثرات و نتايج يك دوره آموزشي بر شركت كنندگان و تعيين دقيق نحوه عملكرد آنها در بازگشت به محل كار خود در سازمان، فرايندي است پيچيده و مشكل و گاه مبتني بر قضاوت هاي ذهني كساني است كه هر چند در تهيه و اجراي ظاهراً موفقيت آميز يك دوره آموزشي كوشش بسيار به عمل مي آورند، اما كم تر به آثار و نتايج عملي دوره آموزشي توجه دارند(کنستانتین و دیگران،2005). يك برنامه آموزشي، تنها زماني مي تواند ارزشمندي خود را توجيه كند كه شواهد قابل اطمينان و معتبري در مورد تأثير آموزش بر بهبود عملكرد شركت كنندگان عرضه كند. اين امر به جنبه مهمي از آموزش و ارزشيابي آموزش اشاره دارد كه معمولاً از آن با عنوان«اثربخشي آموزش» يا «ارزيابي اثربخشي آموزش» ياد مي شود(قهرمانی،1382). يكي از مسائل عمده در سازمان هاي دولتي و صنعتي و ساير سازمان ها، جدي نبودن كاركنان و مديران در امر آموزش، ارزيابي نا مناسب از اثربخشي دوره هاي آموزشي و در نتيجه ارائه بازخورد مناسب از نتايج آموزش مي باشد، و در نهايت به هنگام ضرورت پيگيري لازم معمول نميگردد(ابیلی،1376). در بر خورد با آموزش افراد به دليل اين كه ارزشيابي يك رفع تکلیف، با تحليل كم و غير مفيد بوده است بسياري از سازمان ها در ارزيابي هر يك از آموزش ها به عنوان يك ضرورت شكست خورده اند(کنستانتین و دیگران،2005). يكي از دلايل اين مشكل بي تجربگي آن ها است. در اين حالت شايسته است سازمان ها تلاش خود را براي جذب كارشناسان مجرب ارزشيابي معطوف نمايند(ياريگر، 1381). ابيلي در مقاله اي تحت عنوان " آموزش و بهسازي نيروي انساني" خاطر نشان كرده است كه براي بهره برداري صحيح از مزاياي آموزش كاركنان و تحقق اهداف سازمان لازم است از طريق ارجاي مسؤوليت و بررسي ميزان تغييرات حاصله و نحوه عمل كاركنان، اثربخشي آموزشي آنان مورد ارزيابي قرار گيرد(ابیلی،1376). متأسفانه نسبت خيلي كمي از منابع قابل توجه اختصاص يافته به كوشش هاي آموزشي، به مرحله ارزيابي اختصاص مي يابد. در واقع برخي از برنامههاي آموزشي كه بسيار خردمندانه و با طراحي خوب و گران تهيه شده اند، يا برنامه ارزشيابي آن ها بسيار مقدماتي و ابتدائي است و يا اصلاً وجود ندارد(سینجر[5]، ترجمه آل آقا، 1378). توجه به لزوم و اهميت آموزش كاركنان مستلزم دقت و هزينه نيروي انساني است و از آن جايي كه هدف نهائي آموزش كاركنان كارايي و اثر بخشي بيشتر است لذا بررسي و آگاهي از نتايج و بازده آموزشي كاركنان لازمه فرايند آموزش است و در واقع با اين جزء است كه حلقه آموزش تكميل با توجه به مطالب گفته شده و با در نظر گرفتن اهميت دوره هاي آموزشي، بانک رفاه به منظور برآوردن نيازهاي آموزشي نيروي انساني خود اقدام به برگزاري دوره هاي آموزشي نموده است و اهداف زیر را از برگزاری این دوره ها دنبال می کرده است:
برای اطلاع از تأثير اين دوره ها در ارتقای سطح دانش، مهارت و رفتار مطلوب نيروي انساني، ميزان تحقق اهداف دوره ها، پاسخ گو بودن بروندادهاي اين آموزش ها به نيازهاي محيط كار سعی شد که در این پژوهش به بررسی اثر بخشی دروه های آموزشی این نهاد پرداخته شود. 1-3)ضرورت و اهمیت پژوهش طي دهه هاي گذشته سرمايه گذاري در آموزش كاركنان روندي افزايشي داشته و سازمان ها به طور روز افزوني بر گسترش فعاليت هاي آموزشي و فراهم سازي فرصت هاي يادگيري براي كليه كاركنان درسطوح متفاوت تأكيد ورزيده اند(قهرمانی،1382). سازمان ها آموزش و توسعه منابع انساني را از حياتيترين وظايف خود و راه بهسازي سازمان تلقي مي كنند(ساکی،1377). سالانه سازمان ها مبالغ هنگفتي را براي آموزش مهارت هاي خاص صرف مي كنند بدون اين كه اثربخشي آن ها به طور مطلوب اندازه گيري شود يا سيستم بازخورد مناسبي وجود داشته باشد. متأسفانه در بسياري از موارد سيستم اثر بخشي اصلاً وجود ندارد يا بسيار پراكنده و بي نظم است(بارکر[6]،1999). هزينه هاي آموزشي برنامه هاي بالنده سازي گزاف است و ارقام در خور توجهي از بودجه سازمان ها را دربر مي‌گيرد. هزينه هاي مصرف شده به تنهايي دليل موجهي برلزوم ارزيابي اثر بخشي آموزشي است(دوالن و شولز[7]، ترجمه طوسی و صائبی،1384). هم چنين منابع محدود ايجاب مي كند تا با بررسي دقيق روند كار گذشته، از دوباره كاري و مصرف هزينه هاي بي مورد و اتلاف وقت و هدر دادن نيروي انساني و ساير منابع جلوگيري به عمل آيد، وآموزش هايي ارائه گردد كه ضمن تغيير نگرش و بينش فرد در بعد مثبت آن و انطباق فرد با سازمان، توانسته باشد در كارايي و انجام موفق وظايف محوله مفيد واقع گردد(رضایی،1382). ابيلي ياد آور مي شود كه هر گونه بي توجهي و سهل انگاري در ارزشيابي دوره هاي آموزشي موجب خواهد شد كه آن دوره ها بصورت اقدامي تفنني براي كاركنان و يا تلاش براي استفاده از مزاياي آن درآيد(ابیلی،1386). از طريق تعيين ميزان اثربخشي عمليات آموزشي مي توان قضاوت كرد كه عملكرد برنامه آموزشي تا چه اندازه مطلوبيت دارد و تا چه اندازه بايد بهبود يابد. اما به طور كلي دلايل تعيين اثربخشي برنامه هاي آموزشي عبارتند از: تعيين بازده آموزش: عمده ترين هدف آموزش و بهسازي نيروي انساني توسعه سرمايه انساني در سازمان ها است. ره آورد فعاليت هاي آموزشي افزايش و ايجاد دانش و مهارت هاي سرمايه اي يا واسطهاي است. بدين معنا كه دانش يا مهارت هاي اكتسابي در فرايند آموزش به خودي خود قابل مصرف نيستند، بلكه آن ها ويژگي ها يا عوامل لازم براي افزايش كارايي و اثربخشي عمليات هستند. به عبارت روشن تر بهره دهي آموزش هاي غير رسمي در درجه اول در قالب افزايش دانش، بهبود عملكرد فكري و شغلي كاركنان متبلور مي شود. بنابراين از طريق سنجش ميزان افزايش آگاهي ها، بهبود رفتار شغلي و قابليت هاي اكتسابي جديد مي توان بازده هزينه هاي مصروفه در جهت آموزش را توجيه كرد. ارتقاي كيفيت آموزش: اخيراً بحث كيفيت آموزش به موضوع مهمي تبديل شده است. كيفيت در رابطه با آرمان ها و شرايط مطلوب هر سازمان و واحدهاي تابعه آن مطرح است. براين اساس يك برنامه آموزشي با كيفيت برنامه اي است كه به روشني مأموريت و اهداف خود را مطابق نيازها و انتظارات مشتري بيان كرده و در تحقق آن اثربخش و كارآمد باشد. بدين ترتيب از طريق سنجش اثربخشي آموزش‌ها مي توان نقاط قوت و ضعف برنامه ها را تشخيص داده و اطلاعات و شناخت لازم را براي طراحي برنامه هاي با كيفيت كسب كرد. توسعه اعتماد جمعي: پيگيري و مورد چالش قرار دادن اثرات برنامه آموزشي به سه طريق ميتواند در خصوص فعاليت هاي آموزشي نگرش مثبت ايجاد كند. اولاً بخشي از رسالت عمده برنامه هاي آموزشي توسعه حرفه اي و پرورش قابليت هاي فكري و عملي جديد در اعضاي سازمان است. از طرف ديگر سياست گذاران و گروه مديريت ارشد سازمان ها اهل حساب و كتاب می باشند، يعني بيشتر بر آنند تا از نتايج خط و مشي هاي اعمال شده و فعاليت هاي به عمل آمده در بخش هاي مختلف به طور مشخص آگاهي يابند. لذا كارگزاران برنامه هاي آموزشي با ارائه گزارش و استناد بر يافته ها و شواهدي كه مؤيد اثربخشي آموزش ها در افزايش بهره وري و توسعه سازماني هستند، مي تواند اعتماد مديريت عالي سازمان را نسبت به جايگاه اهميت و اعتبار آموزش ها تحكيم نمايند. ثانياً، مطالعات هاثورن نشان می دهد كه وقتي فعاليت ها و نتايج تلاش هاي افراد مورد نظر واقع شود و به نقطه نظرات شان ترتيب اثر داده شود، دلگرمي، اعتماد و رضايت آنان بهبود مي يابد و مي تواند موجب انگيزش دروني در خصوص وظايف محوله گردد. ثالثاً، برنامه هاي آموزشي همانند ديگر برنامه هاي سازماني داراي فرايند منظم و علمي هستند. غفلت و كم توجهي به هر يك از بخش ها يا مراحل، زمينه ناكامي و عقيم گذاري برنامه ها را فراهم خواهد ساخت. برعكس پيگيري و مورد توجه قرار دادن هر يك از مراحل و طبعيت از چرخه منطقي فعاليت ها باعث مي شود اعضاي دروني( برنامه ريزان و مجريان) و هم چنين مشتريان آموزش ها با جديت و اعتماد با فعاليت هاي آموزشي برخورد نمايند(جباری،1381). 1-4)اهداف تحقیق 1-4-1) هدف كلي همان طور که در مطالب قبلی آمد بررسی اثربخشی دوره های آموزش ضمن خدمت همواره به دنبال میزان تحقق اهداف آموزشی دوره های آموزشی است. لذا هدف کلی این پژوهش بررسی اثر بخشی(میزان تحقق) اهداف آموزشی دوره های ضمن خدمت بانک رفاه در استان هرمزگان است. هم چنین در جهت تکمیل یافته ها و فراهم آوردن بستر مناسب برای نتیجه گیری و تصمیم گیری مسؤولین هدف کلی دیگری نیز مورد نظر قرار گرفته است:بررسی عوامل مؤثر بر اثربخشی دوره‌های آموزشی ضمن خدمت از دیدگاه شرکت کنندگان در این دوره ها. بنابراين هدف اصلي پژوهش عبارت است از: تعيين اثربخشي اهداف آموزشی دوره های ضمن خدمت بانک رفاه در استان هرمزگان و عوامل مؤثر بر اثربخشی اين دوره های آموزشی از دیدگاه شرکت کنندگان براي دستيابي به اين هدف، اهداف جزئي زير مطرح مي گردد که با در نظر گرفتن اهداف آموزشی دوره های ضمن خدمت بانک رفاه تنظیم شده اند. 1-4-2) اهداف جزئي بررسی میزان اثربخشی دوره های آموزشی ضمن خدمت در ارائه خدمات و بهبود پاسخ گویی به مشتریان. بررسی اثربخشی دوره های آموزشی ضمن خدمت در افزایش سطح دانش و مهارت های کارکنان در حوزه کاری. تعيين اثربخشی دوره های آموزشی ضمن خدمت در بهبود کیفیت ارائه خدمات کارکنان. تعيين اثربخشی دوره های آموزشی ضمن خدمت در بهبود روابط انسانی کارکنان. تعيين اثربخشی دوره های آموزشی ضمن خدمت در ارتقای شغلی کارکنان. تعيين نقش ويژگي هاي کارآموزان در اثر بخشي دوره های آموزش هاي ضمن خدمت. تعيين نقش ويژگي هاي محيط کار در اثر بخشي دوره های آموزش هاي ضمن خدمت. تعيين نقش ویژگی های دوره های آموزشی ضمن خدمت بر اثربخشی آن ها. 1-5) سؤالات تحقیق با توجه به اهداف کلی و جزئی تحقیق سؤال های تحقیق به صورت زیر در این پژوهش مورد بررسی قرار خواهند گرفت. تا چه میزان دوره‌های آموزشی ضمن خدمت در ارائه خدمات و بهبود پاسخ گویی به مشتریان اثربخش بوده است؟
1-6)تعریف عملیاتی و مفهومی متغیرها 1-6-1)اثربخشي[8] تعريف مفهومی اگر نيل به اهداف را به صورت وضع مطلوب سازمان در آينده تعريف كنيم، اثربخشي سازمان عبارت از درجه يا ميزاني است كه سازمان به هدف‌هاي مورد نظرخود نايل آمده است(دفت[9]، ترجمه پارسيان و اعرابي، 1387، ص58). فرايند كار اثربخشي نشان مي دهد كه تا چه ميزان از كارهاي انجام شده با هدف مورد نظر همسو بوده است(مهدوي،1380،ص328). تعريف عملياتي در اين تحقيق اثربخشي عبارت است از ميزان انتقال و به كارگيري آموخته ها در محيط واقعي كارجهت دستيابي به اهداف در نظر گرفته شده بر اساس نتايج به دست آمده از 1 -6-2)آموزش كاركنان[10] تعريف مفهومی به آموزش هايي اطلاق مي شود كه به قصد ارتقاي دانش و ايجاد مهارت هاي لازم و به فعاليت در آوردن استعدادهاي نهفته در كاركنان تعليم داده شود و دانش آموختگان را براي احراز شغل، حرفه و كسب و كار در مشاغل گوناگون آماده مي كند و توانايي آنان را براي انجام كاري كه به آن ها محول شده است تا سطح مطلوب افزايش مي دهد(ماده يك آيين نامه شوراي عالي آموزش علمي_كاربردي، 1376). آموزش كاركنان عبارتست از كسب مهارت ها، دانش و توانايي هاي مورد نياز به وسيله كاركنان براي بهبود شيوه هاي انجام كار(استراب و آتنر[11]،1994). تعريف عملياتي در اين پژوهش منظور از آموزش كاركنان صرفا ًشامل تمام برنامه ها و دوره هاي آموزشي ضمن خدمتي است كه توسط بانک رفاه برگزار گرديده مي باشد. 1-6-3)اثربخشي آموزشي[12] تعريف مفهومی اثربخشي آموزش را، سود آموزشي در اصطلاحي از آمادگي عملياتي و كامل شدن به آنچه هدف آموزش دستيابي به آن بوده، بدون توجه به كارايي تعريف كرده اند. هم چنين اثربخشي آموزش عبارت است از دانش بهبود يافته و يا منافع محيطي كه در نتيجه سرمايه گذاري در برنامه هاي آموزشي به وجود آمده اند، شامل بهبود كيفيت، افزايش ظرفيت، افزايش ايمني، كاهش ريسك اطمينان يا كاهش حوادث محيطي(ريکي[13] و ديگران،2003). انتشار : ۱۲ مهر ۱۳۹۶ برچسب های مهم مدیریت سامانۀ انرژی شهری بر پایۀ فناوری‌های تولید همزمان برق و گرما
|
