بررسی اثرات سطوح مختلف کودهای شیمیایی و آلی بر عملکرد و مقدار اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه

عنوان صفحه
چکیده 1
فصل اول: كليات پژوهش
1-1- مقدمه 3
1-2- اهداف 4
1-3- معرّفی تیره نعنائیان 6
1-3-1- تاريخچه مرزه تابستانه 7
1-3-2- معرفي جنس و گونه مرزه تابستانه 7
1-3-3- خصوصیات گیاهشناسی مرزه تابستانه 8
1-3-4- اکولوژی مرزه تابستانه 9
1-3-5- رشد و نمو مرزه تابستانه 9
1-3-6- خواص درمانی مرزه تابستانه 11
1-3-7- وضعيت توليد و مصرف مرزه تابستانه و اهميت اقتصادي آن 12
1-4- تاریخچه گیاهان دارویی 13
1-4-1- معرفي گیاهان دارویی 14
1-4-2- اهمیّت کشت و تولید گیاهان دارویی 15
1-4-3- مشكلات مهم کشت و تولید و مصرف گیاهان دارویی 17
1-4-4- عوامل محدود كننده کشت و تولید و مصرف گیاهان دارویی 18
1-4-5- خشک کردن گياهان دارويي 19
1-4-6- معرفي اسانسهای گیاهی و روشهاي استخراج آن 20
1-5- معرّفی عناصر غذايي و شیمیایی اصلی خاک 24
1-5-1- ازت (اوره) 25
1-5-2- پتاسيم 26
1-5-3- فسفر 28
1-5-4- کود شيميايي و اهمیّت و کاربرد آن 29
1-5-5- کود دامی و اهمیّت و کاربرد آن 30
1-5-6- کود ورمي كمپوست و اهمیّت و کاربرد آن 31
1-5-7- کاربرد کودهای شیمیایی بر خصوصیات رشدی گیاهان دارویی 33
1-5-8- کاربرد کودهای حيواني بر خصوصیات رشدی گیاهان دارویی 34
1-5-9- کاربرد کودهای ورمي كمپوست بر خصوصیات رشدی گیاهان دارویی 35
1-5-10- کاربرد تلفیقی کودهای آلي (ورمي كمپوست و حيواني) و شیمیایی بر خصوصیات رشدی گیاهان دارویی 36
فصل دوم: ادبيات و پيشينه پژوهش
فصل سوم: فرايند پژوهش
3-1- معرفی مشخّصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه مورد مطالعه 50
3-2- نوع طرح مورد استفاده در تیمارها 50
3-3- عملیات کاشت مرزه تابستانه 51
3-4- عمليات داشت مرزه تابستانه 51
3-5- عملیات برداشت مرزه تابستانه 52
3-6- طریقه خشک کردن گياه مرزه تابستانه 52
3-7- طریقه استخراج اسانس مرزه تابستانه 52
3-8- صفات مورد ارزيابي 53
3-8-1- ارتفاع گیاه در مرحله گلدهی (سانتی متر) 53
3-8-2- تعداد شاخه هاي فرعي 53
3-8-3- تعداد گل بر روي هر گياه 53
3-8-4- وزن تر شاخه و ساقه (گرم) 54
3-8-5- وزن تر گل و برگ (گرم) 54
3-8-6- وزن كل تر گياه(گرم) 54
3-8-7- وزن خشک شاخه و ساقه (گرم) 54
3-8-8- وزن خشک گل و برگ (گرم) 54
3-8-9- وزن كل خشك گياه (گرم) 54
3-8-10- مقدار و ميزان تركيبات اسانس گیاه(ميلي ليتر) 54
3-9– تجزيه و تحليل داده ها 54
فصل چهارم: يافته هاي پژوهش
4-1- صفات مورد ارزيابي 58
4-1-1- ارتفاع گیاه (سانتيمتر) 59
4-1-2- تعداد شاخه های فرعی (جانبی) گیاه 60
4-1-3- تعداد گل بر روی هر گیاه 61
4-1-4- وزن تر شاخه و ساقه (گرم) 62
4-1-5- وزن تر گل و برگ (گرم) 63
4-1-6- وزن کل تر گياه (گرم) 64
4-1-7- وزن خشک شاخه و ساقه (گرم) 65
4-1-8- وزن خشک گل و برگ (گرم) گياه 66
4-1-9- وزن كل خشك گياه (گرم) 67
4-1-10- مقدار اسانس گیاه (ميلي ليتر) 68
4-2- ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمارهای کودی مختلف 69
4-2-1- ارزيابي ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تيمار شاهد 70
4-2-2- ارزيابي ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تيمار كود حيواني 71
4-2-3- ارزيابي ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تيمار كود ورمي كمپوست 72
4-2-4- ارزيابي ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تيمار چهار - NPK (60،50،50) 73
4-2-5- ارزيابي ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تيمار پنج - NPK (80،70،50) 74
4-2-6- ارزيابي ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تيمار شش - NPK (60،50،80) 75
4-2-7- ارزيابي ترکیبات به دست آمده از اسانس گیاه مرزه تابستانه در تيمار هفت - NPK (80،70،80) 76
4-2-8- مقايسه مادهalpha – Thujene در تيمارهاي مختلف 77
4-2-9- مقايسه ماده Alpha-pinene در تيمارهاي مختلف 78
4-2-10- مقايسه ماده beta-myrcene در تيمارهاي مختلف 79
4-2-11- مقايسه ماده alpha-terpinen در تيمارهاي مختلف 80
4-2-12- مقايسه ماده gamma-terpinene در تيمارهاي مختلف 81
4-2-13- مقايسه ماده Phenol در تيمارهاي مختلف 82
4-2-14- مقايسه ماده bicyclogermacrene در تيمارهاي مختلف 83
4-2-15- مقايسه ماده bete-bisabolene در تيمارهاي مختلف 84
4-2-16- مقايسه ماده Di – n – octylph thalate در تيمارهاي مختلف 85
4-2-17- مقايسه ماده 1 , 2 – Benzenedicarboxylicacid در تيمارهاي مختلف 86
4-2-18- مقايسه ماده Trance-anethole در تيمارهاي مختلف 87
4-2-19- مقايسه ماده Benzene در تيمارهاي مختلف 88
4-3- نتایج همبستگی و بحث بین صفات مورد بررسی 89
فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري
بحث و تفسير 90
نتيجه گيري كلي 98
پيشنهادات 99
منابع 100
پيوست ها و نمودارها 106
چكيده انگليسي . 123
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول(3-1) مبنای محاسبه‌ی مقدار کودی بر‌ اساس نیاز گیاه در سطح وسیع آن يعني در هكتار (حداقل و حداكثر نياز كودي) 51
جدول(4-1) تجزیه واریانس 58
جدول(4-2) نام علائم اختصاري تيمارها 69
جدول(4-3) نتایج همبستگی و بحث بین صفات مورد بررسی 89
جدول نتایج آزمون نرمال بودن متغیرهای تحقیق (کولموگرو- اسمیرنو) 112
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار (4-1) مقایسه میانگین ارتفاع گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 59
نمودار (4-2) مقایسه میانگین تعداد شاخه فرعی گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 60
نمودار (4-3) مقایسه میانگین تعداد گل گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 61
نمودار (4-4) مقایسه میانگین وزن تر ساقه و شاخه(گرم) گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 62
نمودار (4-5) مقایسه میانگین وزن تر برگ و گل(گرم) گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 63
نمودار (4-6) مقایسه میانگین کل وزن تر(گرم) گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 64
نمودار (4-7) نمودار مقایسه میانگین وزن خشک شاخه و ساقه(گرم) گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف (دانکن 5 درصد) 65
نمودار (4-8) مقایسه میانگین وزن خشک برگ و گل(گرم) گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 66
نمودار (4-9) مقایسه میانگین وزن کل خشك(گرم) گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف (دانکن 5 درصد) 67
نمودار (4-10) مقایسه میانگین مقدار اسانس (ميلي ليتر) گیاه دارویی مرزه در تیمارهای مختلف ( دانکن 5 درصد) 68
نمودار (4-11) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار شاهد 70
نمودار (4-12) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار شاهد 70
نمودار (4-13) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار کود حیوانی 71
نمودار (4-14) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار ورمی کمپوست 72
نمودار (4-15) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار چهار 73
نمودار (4-16) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار چهار 73
نمودار (4-17) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار پنج 74
نمودار (4-18) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار شش 75
نمودار (4-19) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار شش 75
نمودار (4-20) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار هفت 76
نمودار (4-21) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Alpha-thujene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 77
نمودار (4-22) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Alpha-pinene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 78
نمودار (4-23) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس beta-myrcene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 79
نمودار (4-24) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس alpha-terpinen در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 80
نمودار (4-25) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس gamma-terpinene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 81
نمودار (4-26) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Phenol در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 82
نمودار (4-27) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس bicyclogermacrene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 83
نمودار (4-28) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس bête-bisabolene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 84
نمودار (4-29) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Di –n – octylph thalate در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 85
نمودار (4-30) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس 1 , 2 – Benzenedicarboxylicacid در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 86
نمودار (4-31) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Trance-anetholeدر تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 87
نمودار (4-32) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Benzen در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه 88
فهرست تصاوير
عنوان صفحه
تصوير 1- اسانس گياهي 106
تصوير 2- پرورش گياه مرزه تابستانه 106
تصوير 3- رشد گياه مرزه تابستانه 107
تصوير 4- مرزه كاشته شده در گلدان 107
تصوير 5- گياه مرزه تابستانه در مرحله گلدهي و آماده برداشت 108
تصوير 6- خشك كردن اندام هاي هوايي مرزه تابستانه 108
تصوير 7- اندام هاي هوايي خرد شدن مرزه تابستانه 109
تصوير 8- ترازوي ديجيتال 109
تصوير 9- دستگاه اسانسگیری كلونجر 110
تصوير 10- دستگاه جی سی مس 110
چکیده
این تحقیق به منظور بررسي اثر تیمارهای مختلف کودهاي آلي و شيميايي بر ویژگیهای کمّی و کیفی گياه دارويي مرزه تابستانه و مقدار اسانس آن به صورت آزمايش فاكتوريل و در قالب طرح پایه بلوک کاملاً تصادفی با چهار تکرار و 7 تیمار شامل: تيمار نمونه شاهد (بدون مصرف کود)، تيمار ورمی کمپوست، تيمار کود گوسفندی کاملا پوسیده شده و چهار تیمار کود شیمیایی با ترکیب عناصر اصلی ازت، فسفر و پتاسیم با مقادیر مختلف و در سال زراعی 1392 در ایستگاه کشاورزی قائمشهر انجام شد.
در طي اين تحقيق بررسي ارتفاع گیاه در مرحله گلدهی، تعداد شاخه های فرعی (جانبی) گیاه، تعداد گل بر روی هر گیاه، وزن تر شاخه و ساقه (گرم)، وزن تر گل و برگ (گرم)، كل وزن تر گياه (گرم)، وزن خشک شاخه و ساقه (گرم)، وزن خشک گل و برگ (گرم)، كل وزن خشک گیاه (گرم)، ميزان و درصد اسانس با استفاده از دستگاه کلونجر و تعیین نوع و تركيبات اسانس با استفاده از دستگاه جی سی مس صورت گرفته است.
تعداد 28 ماده اصلي از ترکیبات موجود در اسانس مرزه تابستانه در تیمارهای مختلف اين پژوهش استخراج شد. بيشترين تعداد تركيبات اسانس از نظر تنوع و میزان ماده مؤثره در تيمار شاهد، تيمار چهار با كودهاي شيميايي تركيبي - NPK (60،50،50)، تيمار شش با كودهاي شيميايي تركيبي - NPK (60،50،80) و كمترين تنوع تركيبات اسانس در تيمار كود حيواني، تيمار كود ورمي كمپوست و تيمار هفت با كودهاي شيميايي تركيبي - NPK (80،70،80) مشاهده شد. بالاترين ميزان تركيبات اسانس نسبت به تيمارهاي كودي ديگر در تيمار كود حيواني، تيمار كود ورمي كمپوست و تيمار هفت با كودهاي شيميايي تركيبي - NPK (80،70،80) بدست آمد.
نتايج اين تحقيق نشان داد كه تركيبات عمده اسانس مرزه تابستانه در اين مطالعه: بي سيكلو هپتان، بنزن دي كربوكسيليك اسيد، فنل، دي ان اكتيل فتالات و گاما – ترپينن بوده است.
همچنين نتايج نشان داد كه نقش كودهاي آلي: ورمي كمپوست و كود حيواني گوسفندي در مقايسه با كودهاي شيميايي مثبت بوده است.
در مجموع، استفاده از کود حیوانی گوسفندي و كود ورمی کمپوست سبب بهبود ويژگيهاي رشدی و مقدار اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه شده و میتواند در کاهش مصرف کودهای شیمیایی و كاهش آلودگي هاي محيط زيست موثر باشد و در توليد محصولات سالم گياهي و همچنين در توليد ارگانيك و طبيعي گياهان دارويي كه مصارف غذايي، طبي و آرايشي دارند نقش مفيدی را ایفا نمایند.
واژه های کلیدی: اسانس، کودهای آلی، کود های شیميایی، گیاه دارویی، مرزه تابستانه.
فصل اول
كليات پژوهش
1-1- مقدمه
گياهان دارويي گياهاني هستند كه يك يا برخي از اندام هاي آن ها حاوي ماده موثره مي باشد كه اين مواد داراي اثرات فعال كننده زيستي در موجودات زنده است. همچنين كاشت و داشت و برداشت اين گياهان به منظور استفاده از مواد موثره آن ها انجام مي گيرد (فتاحي، 1389). گياهان دارويي سه جنبه كاربردي دارد: طبي، ادويه اي و عطري (اميدبيگي، 1388). عوامل اقتصادي يكي از مهم ترين عوامل در توليد، پرورش و فرآوري گياهان دارويي و صنعت توليد داروهاي گياهي است. با توجه به آمار و ارقام گزارش شده در منابع مختلف، توليد گياهان دارويي در مقايسه با ساير گياهان زراعي و باغي از ارزش افزوده ي بالاتري برخودار است. هم چنين با توجه به استقبال جهاني از مصرف داروهاي با منشا گياهي، صنعت داروسازي در اين بخش نيز از رونق اقتصادي خوبي برخودار شده است (اميدبيگي، 1374). مرزه تابستانه كه گياهي است يكساله است و مرزه زمستانه كه گياهي است چند ساله و دائم سبز است كه به مقدار وسيع كشت مي شود و به عنوان گياهان ادويه اي براي طعم دادن به غذاها و به عنوان سبزي تازه و يا به عنوان چاي سبز به مصرف مي رسند و اين دو گونه بخش زيادي از تجارت جنس مرزه را به خود اختصاص داده اند. گونه مرزه تابستانه بومي جنوب اروپاست ولي در بخشي از آمريكاي شمالي به طور طبيعي مستقر گرديده است. مبدا پيدايش (مرزه) دوران سوم زمين شناسي مي باشد كه از اين دوران در رويشگاههاي خشك گسترش يافته است. گياه دارويي مرزه تابستاني به عنوان محرك نيرو دهنده، براي تقويت معده، ضدعفوني كننده، تسهيل كننده عمل هضم و ... مورد استفاده قرار مي گيرد. بر اساس بعضي گزارشها مرزه براي درمان سرطان مورد استفاده قرار گرفته است. تركيبات اصلي موجود در مرزه تابستاني و مرزه زمستاني تركيبات فنلي تيمول و كارواكرول هستند. به علاوه ساير تركيبات منوترپني و سسكوئي ترپني در اسانس آنها وجود دارد (جم زاد، 1388). محل رويش مرزه در ايران شامل شمال غرب، تبريز، خوي، ارسباران و قسمت هاي مختلفي از خراسان است. پرورش اين گياه به عنوان سبزي خوراكي بوده و استفاده ي خشك آن در ادويه جات در نقاط مختلف ايران رايج است (صالحي سورمقي، 1385). با توجه به اهميت موضوع اين تحقيق، لازم است كه اثر كودهاي آلي و كودهاي شيميايي بر عملكرد، كميت و كيفيت مواد موثره گياه دارويي مرزه تابستانه بررسي شده و كاربرد آن در صنايع داروسازي، غذايي، آرايشي و اهميت اقتصادي آن مورد توجه بيشتري قرار بگيريد.
1-2- اهداف
هدف كلي از اين تحقيق، بررسي اثر سطوح مختلف كوهاي آلي: ورمي كمپوست و حيواني (گوسفندي) و كودهاي شيميايي: ازت (اوره)، فسفر و پتاسيم بر روي رشد و عملكرد گياه دارويي مرزه تابستانه و به منظور تعيين بهترين تيمار كودي و اثر آن بر روي ميزان اسانس بدست آمده و برخي ديگر از خصوصيات كمي و كيفي مرزه تابستانه مي باشد. اهداف اختصاصي اين تحقيق: بررسي تاثير كودهاي آلي بر رشد و عملكرد گياه دارويي مرزه تابستانه. بررسي تاثير كودهاي شيميايي بر رشد و عملكرد گياه مرزه تابستانه. بررسي ميزان و تركيب اسانس در تيمارهاي كودهاي آلي گیاه مرزه تابستانه. بررسي ميزان و تركيب اسانس در تيمارهاي كودهاي شیمیایی گیاه مرزه تابستانه. هدف كاربردي اين تحقيق: تعيين بهترين تركيب كود آلي به منظور افزايش رشد و افزايش اسانس گياه دارويي مرزه تابستانه. هدف نهايي اين تحقيق: تعيين بهترين تركيب كود آلي به منظور كاهش كاربرد كودهاي شيميايي و كمك به حفظ محيط زيست و توليد محصولات غذايي ارگانيك (طبيعي) و سالم. فرضیه هاي تحقيق: کودهای آلی بر رشد، كميت و عملکرد گیاه دارویی مرزه تابستانه اثر دارد. کودهای شیمیایی هم بر رشد، كميت و عملکرد گیاه دارویی مرزه تابستانه اثر دارد. کودهای آلی بر روی میزان مواد مؤثره و کیفیت اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه موثر است. کودهای شیمیایی بر روی میزان مواد مؤثره و کیفیت اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه ارتباط اثر دارد. خصوصیات رویشی گیاه دارویی مرزه، تحت تاثیر تیمارهای کودهای مختلف آلی متفاوت مي باشد. خصوصیات رویشی گیاه دارویی مرزه، تحت تاثیر تیمارهای کودهای مختلف شیمیایی متفاوت مي باشد. تیمارهای کودهای شیمیایی و آلی بر کیفیت و کمیت اسانس گیاه مرزه تاثیرگذار می باشد. تيمارهاي نمونه های شاهد که به صورت طبیعی و بدون استفاده از کود های مختلف شیمیایی و آلی رشد کرده اند از نظر اندام های هوایی و مقدار اسانس بدست آمده، با نمونه های تیمارهای که با کودهای شمیمایی و آلی رشد کرده اند از نظر ميزان رشد و مقدار مواد موثره داراي مقادير نختلفي مي باشند. اهميت و ضرورت انجام تحقيق: امروزه انجام تحقيقات بر روي كاهش ميزان كاربرد مواد شيميايي (كود و سموم) در توليد محصولات زراعي و توليد محصولات سالم غذايي طبيعي و ارگانيك مي تواند به سلامتي انسان و حفظ محيط زيست كمك نمايد. استفاده از مواد آلی و کشت ارگانیک امروزه کاربرد زیادی پیدا کرده زیرا کودهای شیمیایی می توانند به عنوان یکی از آلوده کننده های محیطی همچون آلوده کننده های زیست محیطی عمل کرده و محیط زیست را با مخاطره روبرو مي کند لذا استفاده از مواد آلی و همچنین تعیین غلظت آنها می تواند باعث افزایش تولید و عملکرد گیاهان شده و خسارات ناشی از کودهای شیمیایی را کاهش دهد. توليد و پرورش گياه دارويي مرزه تابستانه كه داراي كاربردهاي طبي، غذايي و آرايشي مي باشد اهميت اقتصادري آن را بيان مي كند. با توجه به خواص دارويي و درماني گياه مرزه تابستانه و اثرات مواد موثره و اسانس آن، ضرورت انجام تحقيقات گسترده تر، توليد و بازاريابي محصولات مختلف اين گياه را دو چندان مي كند. با توجه به اهميت اقتصادي توليد و پرورش گياه دارويي مرزه تابستانه كه داراي كاربردهاي طبي، غذايي و آرايشي مي باشد و ارزش افزوده اسانس گياه مرزه تابستانه و خواص دارويي آن باعث انتخاب اين گياه با هدايت و راهنمايي اساتيد گرامي شد. امروزه در جهت توليد محصولات سالم زارعي، استفاده از مواد و كودهاي آلي و كشت ارگانیک كاربردهاي فراواني پيدا كرده است چرا كه كودهاي شيميايي سبب آلودگي محيطي شده و به محيط زيست و سلامت انسانها لطمات جبران ناپذيري وارد مي كند. لذا با توجه به اهميت و ضرورت تحقيق بر روي كاربرد كودهاي آلي و مقايسه آن با كودهاي شيميايي در ميزان رشد و مقدار مواد موثره و اسانس گياهان دارويي، كاهش كاربرد كودهاي شيميايي به عنوان یکی از آلوده کننده های محیطی، از انگيزه هاي اين پژوهش مي باشد.
1-3- معرّفی تیره نعنائیان
در تيره نعناع طبق بررسي هاي جديدي كه به عمل آمده، 4000 گونه گياه وجود دارد كه در 200 جنس جاي داده شده اند. اين گياهان به وضعي در كره زمين پراكندگي دارند كه در غالب نواحي يافت مي گردند ولي پيشينه انتشار آنها در منطقه مديترانه است. گياهاني عموما علفي يكساله يا پايا و داراي ساقه هاي راست يا خزنده اند. از مشخصات اين گياهان آن است كه ساقه هاي چهارگوش دارند. از قاعده ساقه آنها نيز غالبا ساقه هاي فرعي منشاء مي گيرد كه حالت خزنده در سطح زمين پيدا مي كنند و يا درون خاك وارد گرديده به صورت ساقه زيرزميني در مي آيند (زرگري، 1376). تيره نعناع يكي از تيره هاي بزرگ گياهي ايران است و شامل جنس هايي با گونه هاي زياد است. اين تيره در ايران 46 جنس و 14 قبيله دارد. تيره نعناع گياهاني يكساله، چند ساله، يا خشبي، به ندرت درختچه اي، اغلب معطر و بدون تيغ، يا ساقه اي غالبا چهارگوش، برگ ها متقابل، به ندرت فراهم، بدون گوشوارك، ساده، گاهي شانه اي. گل آذين گرزن، در محور برگه ها يا برگ هاي بالايي دو به دو متقابل يا اغلب به صورت فراهم كنار يكديگر قرار گرفته، گاهي نيز گل آذين سنبله، گل ها نر ماده، گاهي در يك گياه تعدادي از گل ها فاقد اندام نر يا پرچم، به عبارت ديگر گل هاي ماده، در اين حالت گل هاي كوچكتر و كمرنگ تر از بقيه (جوري و همكاران، 1389). اين تيره از لحاظ تعداد و غناي اشكال يكي از ده تيره بزرگ گياهان محسوب مي گردد. اغلب اين گياهان با خشكي سازش حاصل كرده و برگ هاي آنها از كرك پوشيده شده اند تا از تعرق زياد جلوگيري به عمل آورند (صفايي و همكاران، 1391). گياهان يك ساله يا چند ساله، علفي يا بوته اي بندرت درختچه اي، اغلب معطر و بدون تيغ، ساقه ها چهار گوش، برگها متقابل و بندرت فراهم، گل آذين گرزين مجتمع و متراكم انتهايي يا محوري (گلومرول) است. جام گل نامنظم، پيوسته، دولپه، پرچم ها 4 عدد دو به دو مساوي كه به اين حالت دي دينام مي گويند گاهي 2 عدد، ميوه چهار فندقه (تتراكن) در اين خانواده هر جفت برگ با جفت پايين تر و بالاتر زاويه 90 درجه تشكيل مي دهد (حكيمي ميبدي و همكاران، 1384). ماده موثره گياهان اين تيره عمدتا از نوع اسانس است كه در كرك هاي ترشحي يا حجره اي مخصوص در برگ، ساقه و گلها ساخته و ذخيره مي شود. در اندام هاي مختلف اين گياهان موسيلاژ، تانن و مواد تلخ نيز وجود دارد. به علت معطر بودن اين گياهان مورد چراي دام واقع نشده و لذا ارزش علوفه اي ندارد ولي از نظر حفاظت خاك و از نظر داروئي حائز اهميت مي باشند. برخي از گونه هاي ديگر آن معرف سير قهقرائي مرتع مي باشند (اطمينان اقطاعي، 1390).