بررسی تأثیر کمپوست کود گاوی در بستر کشت و شوری آب آبیاری بر رشد گیاه پرندهی بهشتی

فهرست مطالب
موضوع صفحه
صل اول: کلیات تحقیق 1
1 –1- وضعیت تجاری گل و گیاه در جهان 2
1–2- وضعیت تجارت گلهای شاخه بریده در جهان 2
1–3- وضعیت گل و گیاه در ایران 2
1-4- موقعیت جغرافیایی ایران از نظر تولید و صادرات 3
1– 5- وضعیت کشت و کار گیاه استرلیتزیا در ایران 4
1–6- صادرات گل و گیاه در ایران 4
1 - 7- برخی ازخصوصیات مطلوب بسترهای کشت 4
1 - 7 -1 - ماده آلی 4
1 -7- 2 - اسیدیته های کشت (pH) 4
1 -7 – 3 - نسبت C/Nبسترهاي کشت 5
1 -7– 4 - هدایت الکتریکی (EC ) در بسترهای کشت 5
1– 7– 5 - هدایت الکتریکی (EC) و CEC در بستر کشت گیاهان زینتی 5
1-7–6- تخلخل بسترهاي کشت 6
1-7–7- ظرفیت نگهداري آب 6
1 -8 – اهمیت گیاه استرلیتزیا رژینا 6
1 -9 - نشاء گیاه استرلیتزیا رژینا 6
1–10- خصوصیات گیاه شناسی استرلیتزیا 7
1–11- مرفولوژی و آناتومی گل پرنده بهشتی 7
1 – 12 - پرورش و نگهداری 8
1 –12–1- آبیاری 8
1-12-2- دما 8
1 –12– 3 – نور 8
1 - 12 – 4 – بستر کشت 8
1 –12– 5- کود دهی و تغذیه 8
1 – 13 - گلدهی و عوامل آن 9
1 – 14– ازدیاد و ثکثیر 9
1 – 15- آفات و بیماری ها 9
فصل دوم : مرور منابع 10
2– 1 - وضعیت شوری در ایران 11
2 -2 - تأثیر شوری برگیاهان 11
2-3- تأثیر شوری برروی گیاهان زینتی 12
2- 4- دلایل ایجاد شوری در خاک 14
2– 4 -1- شوری خاک از نمک جاده 14
2-4-2- شوری خاک در اثر آبیاری 14
2-4-3- شوری خاک در اثر استفاده بیش از حد کود 14
2-4-4- شوری خاک در اثر هوا دیدگی سنگها (شوری ذاتی) 15
2-4-5 – خاکهای سدیمی 15
2- 5- مقدار شوری در کودهای دامی 15
2-6- وضعیت خاکهای کشور ایران از نظر مواد آلی 15
2-7– وضعیت تولید کود دامی در جهان 16
2-8- وضعیت تولید کودهای دامی و آلی در کشور 16
2-9- مزایای کمپوست به عنوان بخشی از بستر کشت گیاهان 16
2-10- ترکیب و مشخصات کود دامی (حیوانی) 17
2-11- عوامل موثر بر ترکیب شیمیایی کود ‎‎ 18
2-12-ارزش تغذیه کود دامی (حیوانی) 18
2-13- روش و زمان مصرف کود دامی (حیوانی) 18
2-14- تأثیر کمپوست کود حیوانی بر گیاهان زینتی 19
2-15- وضعیت تولید کود های دامی و آلی در کشور 20
2-16- تاثیر استفاده از مواد آلی و کود دامی بر خصوصیات و عملکرد گیاهان 20
2- 17- بر رسی اثر کودهای شیمیایی بر روی گیاهان و محیط زیست 21
2-18- اهمیت بسترهای کشت 21
2-19- انواع بسترهای کشت 22
2-19-1- بسترهاي بدون خاك 22
2-19-2- پیت 22
2-19-3- پیت اسفاگنوم (خزه پیت) 23
2-19-4- خزه هیپنوم 24
2-19-5- پیت نی جگنی 24
2-19-6- هوموس پیت 25
2-19-7- پوست درختان 35
2-19-8- کوکوپیت 26
2-19-9- پرليت 26
2-19-10- ورمیکولیت 27
2-19-11-زئولیت 28
2-20- کودهای آلی: 28
فصل سوم: مواد و روشها 29
3 – 1 - طرح آزمایش 30
3 – 2 – محل و تاریخ اجرای آزمایش 30
3 – 3 –1- مواد گیاهی 30
3 – 4 – آماده سازی بسترهای کشت 31
3-4-1- مواد مورد استفاده 31
3-4-1-1- خاک زراعی 31
3-4- 1 – 2- کمپوست کود گاوی 31
3-4-1-3- پوست برنج 32
3-4-1-4- کودهای شیمیایی 32
3-4-1 -4- 1- کود سوپر فسفات 32
3-4-1-4-2- کود اوره 32
3-4-1-4-3- کود کریستالون 33
3-5-تعیین EC و PH آب آبیاری و مواد بستر کشت در شروع آزمایش.........................................................................33
3 -6- تهیهی محلول شوری (آب شور) با استفاده از نمک طعام (NA) 33
3-7- تيمارهاي آزمایشی 34
3-8- كاشت گياه استرلیتزیا رژینا در بسترهاي اصلی مورد آزمايش 35
3-9- روش کار عملی در طول مدت آزمایش 35
3-10- اندازهگیری شاخص‌های رشد گیاه 37
3-11-اندازهگیری ارتفاع گیاه، تعداد برگ، پهنک برگ و محیط طوقه‌ی گیاه 37
3-11-1-اندازهگیری وزن تر اندام هوایی گیاه 39
3-11-2- اندازهگیری وزن تر ریشه 39
3-11-3- اندازهگیری وزن خشک اندام هوایی و ریشه 40
3-11-4- اندازه گیری pHو EC در بستر کشت 40
3-11-5- محاسبات آماري 41
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق 42
4-1- اثر سطوح مختلف شوری آب و كمپوست کود گاوی در بستر كشت و رشد گياه استرلیتزیا 43
4-1-1- اثر کمپوست کود گاوی در بستر کشت و رشد گیاه استرلیزیا..............................................................................43
4-1-2- تاثیر هدایت الکتریکی (EC) بستر کشت ...........................................................................................................43
4-1-3- تاثیر بر PH بستر کشت ...................................................................................................................................43
4-2-اثر بستر كشت (کمپوست کود گاوی) بر شاخص رشد گیاه استرلیتزیا 44
4-2-1- ارتفاع 44
4-2-2- قطر طوقه 45
4-2-3- وزن تر اندام هوایی 45
4-2-4- وزن خشك اندام هوایی 46
4-2-5- وزن تر ریشه 47
4-2-6- وزن خشك ریشه 48
4-2-7- تعداد برگ 49
4-2-8- مساحت پهنک برگ 50
4-3- تأثیر شوری آب آبیاری بر روی بستر کشت و گیاه استرلیتزیا 50
4-4- تاثیر شوری بر هدایت الکتریکی (CE) بستر کشت 50
4-5- تاثیر شوری بر PH بستر کشت.................................................................................................................................51
4-6- تاثیر شوری آب آبیاری بر رشد گیاه استرلیتزیا..........................................................................................................51
4-6-1- ارتفاع....................................................................................................................................................................51
2-6-2-قطر طوقه...........................................................................................................................................................52
4-6-3- وزن تر اندام هوایی 53
4-6-4- وزن خشک اندام هوایی 54
4-6-5- وزن تر ریشه 55
4-6-6- وزن خشك ریشه 56
4-6-7- تعداد برگ 57
4-6-8- مساحت پهنک برگ 57
4 -7- اثر متقابل بستر کشت و شوری بر شاخصهای رشد گیاه استرلیتزیا.......................................................................58
4-8- تاثیرات متقابل کمپوست کود گاوی و شوری آب آبیاری بر EC و PH بستر کشت..............................................58
4-8-1- ارتفاع ..................................................................................................................................................................59
4-8-2- محیط طوقه .........................................................................................................................................................59
4-8-3- وزن خشک اندام هوایی.......................................................................................................................................59
4-8-4- وزن تر اندام هوایی...............................................................................................................................................59
4-6-5- وزن تر ریشه 59
4-6-6- وزن خشك ریشه 60
4-6-7- مساحت پهنک برگ 60
فصل پنجم; بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات 70
5-1- بحث 71
5-1-1-اثر سطوح مختلف شوری آب و كمپوست کود گاوی در بستر كشت و رشد گياه استرلیتزیا 71
5-1-2- مقایسه کمپوست کود گاوی برEC بستر كشت 71
5-1-1-3- تاثیر شوری آب آبیاری EC بستر کشت 71
5-1-4- اثر متقابل بستر کشت و شوری آب آبیاری بر EC 71
5-2- PH بستر کشت 72
5-3- اثر بستر کشت بر رشد گیاه 72
5-4- اثر بستر گشت بر تعداد برگ و مساحت پهنگ برگ گیاه 73
5-5- تاثیر شوری آب آبیاری بر رشد گیاه استرلیتزیا 73
5-6- نتیجه گیری نهایی 74
5-7- پیشنهادات 75
منابع: 76
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-1 : صادرات گل و گیاه در سالهای اخیر 4
جدول 3- 1- مقدار EC و pH مواد مورد استفاده در بسترهای کشت و آب آبیاری (شاهد) قبل از شروع آزمایش 33
جدول3 – 2– مقدار نمک لازم جهت ساخت محلولهای شوری آب 33
جدول 3-3- مشخصات و علامت اختصاری تیمارهای به کار رفته درآزمایش. 34
جدول 4 – 1- اثر متقابل سطوح کمپوست کود گاوی و شوری آب آبیاری بر تعداد برگ، مساحت پهنک برگ، EC و pH بستر کشت استر لیتزیا رژینا 60
جدول 4 – 2- اثر متقابل سطوح کمپوست کود گاوی و شوری آب آبیاری بر رشد گیاه استر لیتزیا رژینا 68
جدول4 – 3- مقایسه ی میانگین بستر کشت، شوری آب آبیاری و اثر متقابل آنها بر شاخص های رشد گیاه استر لیتزیا 69
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار4-1- اثر سطوح کمپوست کود گاوی بر Ph بستر کشت 43
نمودار 4-2- اثر کمپوست کود گاوی بر ارتفاع گیاه استرلیتزیا 44
نمودار 4-3- اثر کمپوست کود گاوی بر محیط طوقه گیاه استرلیتزیا 45
نمودار 4-4- اثر کمپوست کود گاوی بر وزن تر اندام هوایی گیاه استرلیتزیا 46
نمودار 4-5- اثر کمپوست کود گاوی بر وزن خشک اندام هوایی گیاه استرلیتزیا 47
نمودار 4-6 - اثر کمپوست کود گاوی بر وزن تر ریشه گیاه استرلیتزیا 48
نمودار 4-7- اثر کمپوست کود گاوی بر وزن خشک ریشه گیاه استرلیتزیا 49
نمودار 4-8- اثر کمپوست کود گاوی بر مساحت پهنک برگ گیاه استرلیتزیا 50
نمودار 4 – 9– اثر سطوح شوری آب آبیاری بر pH بستر کشت 51
نمودار 4 – 10 – اثر سطوح شوری آب آبیاری بر ارتفاع گیاه استرلیتزیا 52
نمودار 4 – 11– اثر سطوح شوری آب آبیاری بر محیط طوقه گیاه استرلیتزیا 53
نمودار 4 – 12 – اثر سطوح شوری آب آبیاری بر وزن تر اندام هوایی گیاه استرلیتزیا 54
نمودار 4 – 13– اثر سطوح شوری آب آبیاری بر وزن خشک اندام هوایی گیاه استرلیتزیا 55
نمودار 4 – 14– اثر سطوح شوری آب آبیاری بر وزن تر ریشه گیاه استرلیتزیا 56
نمودار 4 – 15– اثر سطوح شوری آب آبیاری بر مساحت پهنک برگ گیاه استرلیتزیا 58
فهرست تصاویر
عنوان صفحه
تصویر 3 – 1- گیاهان استرلیتزیای تهیه شده برای شروع آزمایش. 30
تصویر3-2- کمپوست کود گاوی مورد استفاده جهت استفاده و آماده سازی بستر کشت. 31
تصویر3-3- کشت گیاهان استرلیتزیا در بستر های مطابق طرح آزمایش. 35
تصویر3-4- گیاهان استرلیتزیا در طی دوران رشد. 36
تصویر3-5– اندازه گیری محلول پایه (Stok) جهت ساخت محلول شور رقیق مطابق طرح آزمایش. 36
تصویر3- 6– تیمارها در ماه ششم آزمایش. 37
تصویر 3- 7- اندازه گیری مساحت پهنک برگ تیمارها 38
تصویر 3- 8- اندازه گیری ارتفاع گیاهان در پایان آزمایش. 39
تصویر 3 – 9- اندازهگیری وزن تر ریشه. 40
تصویر3 – 10 – عصاره گیری از مواد بستر کشت جهت سنجش EC و pH بستر کشت. 41
چکیده
گیاه زینتی استرلیتزیا رژینا یک گیاه دائمی و با ارزش است. توجه به بستر و محیط کشت آن اهمیت بالایی دارد. از جملة مهمترین فاکتورهایی که درکشت گیاهان به ویژه گیاهان دائمی باید به آن توجه نمود، تغذیه و سنجش درجة حساسیت، یا مقاومت گیاه مورد نظر به شوری میباشد، با این وصف، بخشی از خاکها و حتی آبهای کشور ایران با شوری مواجه هستند. همچنین میزان مواد آلی و غلظت برخی عناصر غذایی در خاک اندک میباشد. از طرفی تغذیه با استفاده ازکودهای شیمیایی، علاوه بر تخریب ساختمان و بافت خاک، آثار زیانبار زیست محیطی و شوری بیشتر خاک را نیز در دراز مدت به دنبال خواهد داشت. به این جهت، آزمایشی به صورت فاکتوریل برپایة طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور بستر کشت و شوری آب آبیاری، شامل بستر کشت شاهد (100 درصد خاک زراعی)، 100 درصد خاک زراعی به همراه مصرف کودهای شیمیایی، مقادیر 15، 30 و 45 درصد کمپوست کود گاوی به جای خاک زراعی و تیمارهای شوری آب شامل 1- آب آبیاری منطقه (شاهد)، 2- آب آبیاری با شوری 1، 2، 4 و 6 دسیزیمنس بر متر طراحی شد. بر این اساس اثرات 25 تیمار و هر تیمار در 3 تکرار بر رشد گیاه استرلیتزیا بررسی شد. پس از 8 ماه وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، قطر ساقه، تعداد برگ، اندازِة پهنک برگ و ارتفاع گیاه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد کلیة شاخصهای رشد با افزایش کمپوست کود گاوی در بستر کشت، نسبت به شاهد به صورت معنی داری افزایش یافت. همچنین در مقایسه با کاربرد کودهای شیمیایی، اکثر شاخصهای رشد گیاه مانند وزن تر و خشک اندام هوایی، ریشه، مساحت پهنک برگ، تعداد برگ و ارتفاع افزایش نشان داد. در تیمارهای شوری، تفاوت معنی دار اختلال رشد دیده نشد، و حتی در برخی تیمارهای شوری در مقایسه با شاهد افزایش رشد مشاهده شد. در کل نتایج نشان داد که افزودن کمپوست کود گاوی در بستر کشت گیاه استرلیتزیا میتواند جایگزین مناسبی برای مصرف کودهای شیمیایی در بستر کشت باشد، و این گیاه تا شوری آب ds/m 6 توانایی رشد و نمو دارد.
واژگان کلیدی: استرلیتزیا رژینا (پرنده بهشتی)، شوری، کمپوست کود دامی (گاوی)، کود شیمیایی.
فصل اول
کلیات تحقیق
1 –1- وضعیت تجاری گل وگیاه در جهان
تولید تجاری گیاهان زینتی، یک کشت و کار جهانی است. ارزش اقتصادی آن در دو دهه گذشته، به طور معنی داری افزایش یافته است و استعداد زیادی برای پرورش مداوم آن در آینده هم در بازارهای داخلی و هم بازارهای بینالمللی وجود دارد (روت و همکاران، 2006).
چهار صادر کنندهی برتر (هلند، کلمبیا، ایتالیا، اسرائیل) حدود 80 درصد بازار جهان را تشکیل میدهند. سهم کشورهای در حال توسعه، آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین، جهت تأمین مواد کشت مورد نیاز، برای تولید تجاری گیاهان زینتی، باغها و فضای سبز، کمتر از 20 درصد میباشد. کیفیت بیشتر و بهتر مواد پایهای بستر کشت، نیاز پایهای و اساسی تولیدکنندگان برای افزایش بهرهوری و سودمندی میباشد (روت و همکاران، 2006).
بر پایه آمار مرکز بینالمللی آمار گل و گیاهان زینتی (AIPH) در سال 2000، میزان کل سطح گل و گیاه در دنیا 360000 هکتار گزارش شده است که ارزش آنها بالغ بر 60 میلیارد دلار تخمین زده شده است. همچنین این مرکز اعلام کرد 10 کشور مهم از نظر سطح زیر کشت گل و گیاهان زینتی عبارتند از ژاپن، ایتالیا، هلند، آمریکا، مکزیک، اسپانیا، آلمان، کلمبیا، فرانسه، فلسطین اشغالی و ایران با حدود 4400 هکتار سطح زیرکشت، رتبه دوازدهم را دارا میباشد. در حال حاضر ارزش تولیدات گل گیاه در جهان به بیش از 100 میلیارد دلار افزایش یافته است (سازمان توسعة تجارت ایران، 1389.www.top.ir ).
1–2- وضعیت تجارت گلهای شاخه بریده در جهان
تنها میزان صادرات جهانی گلهای شاخه بریده در سال 2008 میلادی به ارزش 6 میلیارد و 635 میلیون دلار بوده است، این رقم در سال 2005 بالغ بر 5/9 میلیارد دلار بوده است، رکود اقتصاد جهانی، خصوصا در اروپا در این فراز و فرودها تأثیر داشته است (سازمان توسعة تجارت ایران، 1389).
1–3- وضعیت گل و گیاه در ایران
ایران یکی از خواستگاهها و زادگاههاي طبیعی گیاهان زینتی از جمله لاله، سنبل، زنبق و برخی از درختچهها و تعداد زیادي از درختان میوه به شمار میآید و در منابع علمی دنیا اسناد و مدارك مربوط به این موضوع موجود است .ولی از نظر اقتصادي و صادرات گل و گیاه، ایران هنوز موقعیت مناسبی در سطح دنیا ندارد (ویژه نامه باغدار، 1387). ايران در سالهای قبل از 1357 يكي از بزرگترين وارد كنندگان گل و گياهان زينتي بود، اما امروزه در جایگاه يك صادركننده گل ارتقاء يافته، كه نمونه آن را ميتوان به صادرات گلهای مريم، گلايل، سوسن و غيره اشاره كرد. اما آنچه مهم است ايران از نظر صادرات در جايگاه 107 جهان قرار دارد. امروزه براي بهدست آوردن جايگاه مناسب در بازارهاي دنيا، بايد محصولي عالي و قابل رقابت با ساير كشورها توليد نمود (بشيراعظمي، 1375).
1-4- موقعیت جغرافیایی ایران از نظر تولید وصادرات
موقعیت ایران از نظر جغرافیایی از دو نظر مهم است:
الف: از نظر آب و هوایی ب: موقعیت نسبت به کشورهاي همسایه
ایران در منطقهاي با طول روز بلند و روشنایی کامل آفتاب قرار دارد و از این نظر میتوان در بسیاري از هزینههاي مربوط به گرم کردن و روشن نگاه داشتن گلخانهها که براي کاشت و تکثیر گیاهان زینتی اهمیت زیادي دارد، صرفه جویی کند. علاوه بر این موقعیت، ایران به دلیل قرار داشتن در کنار کشورهاي پر مصرف گل و گیاه از نظر اقتصادي حائز اهمیت است. همسایههاي شمالی و جنوبی ایران از خریداران بسیار خوب گیاهان زینتی هستند. ایران با داشتن یک بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمی قادر است جایگاه واقعی خود را در این عرصه پیدا کند (ویژه نامه باغدار، 1387).
امروزه پرورش گل و گیاهان زینتی به یک صنعت اشتغالزا و ارزآور تبدیل شده است. ایران کشوري در حال توسعه است و در این راستا باید صادرات غیر نفتی آن روز به روز افزایش یابد. تاکنون 14 گونه اقلیم آب و هوایی در جهان شناخته شده که از این تعداد، 12 گونه آن در سرزمین پهناور ما وجود دارد. شاید کمترین کشوري را بتوان یافت که تفاوت درجه هوا در آن بین 25 تا 40 درجه سانتیگراد در طول سال باشد و بتوان انواع گل و گیاهان را در آن سرزمین پرورش داد، اما ایران به لطف و موهبت الهی از چنین شرایط آب و هوایی برخوردار است. امروزه ما شاهد آن هستیم که بسیاري از کشورهاي دنیا بدون در اختیار داشتن چنین شرایط آب و هوایی، موفق شدهاند با بهره گیري از علم و فناوري نوین به پرورش انواع گیاهان در شرایط مصنوعی بپردازند و سهم بالقوهاي از این تجارت سودمند را در عرصههای بینالمللی از آن خود کنند (ویژه نامه باغدار،1387).
تولید گل و گیاهان زینتی امروزه از اهمیت خاصی برخوردار بوده و تدوین برنامهاي جامع در جهت تولید و صادرات این گیاهان، علاوه بر اشتغال زایی، درآمد سرشاری را نصیب کشورمان مینماید. کشورمان از نظر شرایط آب و هوایی و نوري برتریهای ویژهاي نسبت به تولیدکنندگان عمده جهانی دارد، با این وجود به دلیل عدم رعایت اصول صحیح تغذیهاي و عدم استفاده از بسترهاي مناسب، گیاهانی با کیفیت پایین تولید میشوند که ارزش صادرات ندارند (محبوب خمامی، 1385).
1– 5- وضعیت کشت و کار گیاه استرلیتزیا در ایران
درحال حاضر در کشور ما تنها سطح محدودی از شمال کشور در استانهای مازندران و گیلان به کشت و کار آن اقدام میشود (پاداشت دهکایی و کافی، 1381) .در بازارهای گل در داخل کشور نیز هر روزی که میگذرد تقاضا برای گل و برگ گیاه استرلیتزیا بیشتر میشود. این افزایش تقاضا علاوه بر زیبایی و شکل منحصر به فرد آن، به دلیل ماندگاری طولانی و طبیعی گل و برگ استرلیتزیا حتی بدون استفاده از مواد نگهدارنده است. در صورتی که پتانسیل بیشتری برای صادرات و ارز آوری نسبت به بسیاری دیگر از گلها و گیاهان زینتی دارد.
1–6- صادرات گل و گیاه در ایران
بر اساس آمار سازمان توسعه و تجارت ایران (1389)، صادرات گل گیاه در سالهای اخیر به شرح زیر بوده است:
جدول 1-1 : صادرات گل و گیاه در سالهای اخیر
سال ارزش به میلیون دلار
1383 2
1384 24
1385 7
1386 11
1387 20
1389 27
1 - 7- برخی ازخصوصیات مطلوب بسترهای کشت
1 - 7 -1 - ماده آلی
ماده آلی، حاصل تجزیه کامل و یا ناتمام بقایاي گیاهی و جانوري میباشد. ماده آلی در بستر کشت باید پایدار بوده و نقش خود را تا پایان مرحله برداشت گیاه حفظ کند (رونالد و دیان، 2006).
1 -7- 2 - اسیدیته های کشت (pH)
در بسترهاي کشت، pH تاثیر زیادي بر روي قابلیت دسترسی ریشه به عناصرغذایی دارد. اغلب عناصر ضروري براي رشد گیاه در pH برابر 7- 5/5 در دسترس میباشند اگر pH بیش از حد کم و یا بیش از حد زیاد باشد دسترسی گیاه به عناصر غذایی محدود می شود. اغلب گیاهان، بهترین رشد را درpH محدوده 7 - 6 دارند. مقدار اسیدیته یا قلیایی بودن بستر کشت توسط اندازهگیری مقدار یونهای هیدروژن مربوط در محلول بسترتعیین میشود. pH معین بستر، قابلیت دسترسی ریشه به عناصر غذایی گیاه را تنظیم میکند. میزان pH بستر بدون خاک، باید از 4/5 تا 6 باشد. برای بستر با بیش از 20 درصد خاک، میزان pH باید از 2/6 تا 8/6 باشد. PH بستر میتواند در واکنش به کودها، قلیاییت آب و تجزیه ماده آلی تغییر کند (وسترولت، 2003).
1 -7 – 3 - نسبت C/Nبسترهاي کشت
بسترهاي آلی در نتیجه فعالیت میکروارگانیسمها تجزیه میشوند. این موجودات در طی فرآیند تجزیه نیتروژن را جذب میکنند. اگر مقدار زیادي مواد آلی در مدت کمی توسط میکروارگانیسمها شکسته شود بستر از نیتروژن تهی میشود. بین گیاه و میکرو ارگانیسمها برای جذب نیتروژن رقابتی پیش میآید و میکرو ارگانیسمها به علت سطح ویژه بیشتر برتری مییابند. بهترین نسبت C/N برای گیاهان زینتی در محدوده کمتر از 1 :30 است (دال و ویلکینز، 1996).
1 -7– 4 - هدایت الکتریکی (EC ) در بسترهای کشت
بالا بودن میزان نمکهای محلول در بسترهاي کشت گیاهان، رشد را کاهش داده و باعث بروز سوختگی در برگ گیاه میشود (چن و همکاران، 1988). شوری بالاتر از 4 دسیزیمنس بر متر به صورت مشابهی رشد را در اکثر گیاهان تحت تاثیر قرار میدهد و در شوری بالاتر از8 دسی زیمنس بر متر فقط گیاهان متحمل به شوري قادر به رشد هستند (دال و ویلکینز، 1996).
1– 7– 5 - هدایت الکتریکی (EC) و CEC در بستر کشت گیاهان زینتی
پرورش گیاهان زینتی در بسترهاي گلدانی با شوري بین 1 – 3 دسیزیمنس بر متر محقق میشود (حسندوخت،1384). دامنه شوری مطلوب در بسترهاي کشت گیاهان زینتی بین 63/0 تا 56/1 میلیموس بر سانتی متر مطلوب گزارش شده است (روبینز،2000). ميزان CEC بسترهاي كشت همراه با خاك در مقايسه با بسترهاي بدون خاك بيشتر است. قابليت نگهداري عناصر غذايي بسترهای كشت با خاك بيشتر از بدون خاك میباشد، از اينرو اين بسترها براي رشد گياهاني با دوره رشد طولاني و آبياري زياد از قبيل گلهاي شاخه بريده و داوودي مناسبتر است. بهترين دامنه pH براي اين بسترها 2/6 تا 8/6 است (دال و ويلكينز، 1999).
1-7–6- تخلخل بسترهاي کشت
در فضاي بین ذرات جامد بستر کشت خلل و فرج وجود دارد. درصد بالاي خلل و فرج یا تخلخل باعث زهکشی بهتر، وجود آب و هواي لازم و تبادلات گازي نرمال می شود. یک خاك باغی و یا ماده معدنی مطلوب در حدود 50 درصد خلل و فرج دارد. بسترهاي آلی مورد استفاده در گلخانه بین 75 تا 80 درصد تخلخل دارند (رونالد و دیان، 2006).
1-7–7- ظرفیت نگهداري آب
بستر کشت مطلوب قاعدتأ باید ذخیره آب قابل دسترس براي استفاده گیاه را داشته باشد. آب قابل دسترس آبی است که میتواند به وسیله ریشه گیاه جذب شود که درخلل و فرج بستر یافت میشود (رونالد و دیان، 2006).
1-8- اهمیت گیاه استرلیتزیا رژینا
گیاه پرنده بهشتی (استرلیتزیا رژینا)، در بین مردم جهان محبوبیت خاصی داشته و از اهمیت تجاری روز افزون و بالایی هم برخوردار میباشد و به عنوان یک گیاه گل بریده و زینتی چند منظوره و با ظرفیتهای بالا محسوب شده، ضمن تقاضای روز افزون در ایران و جهان برای گلهای بریده و زیبایش، برگهای با دوام آن در تزیین و گل آرایی، به عنوان یکی از برگهای اصلی کاربرد وسیع داشته، و همچنین استفاده از این گیاه درطراحی فضای سبز و یا به عنوان یک گیاه گلدانی گلدار زیبا، ارزش ویژهای به آن داده است.
1 -9- منشاء گیاه استرلیتزیا رژینا
گیاه استرلیتزیا با نام علمیreginae Strelitzia بومی آفریقای جنوبی میباشد. نامهای متداول آن عبارتند از: استرلیتزیا، منقار درنا، جرثقیل گل و پرندهی بهشتی، هر چند این نامها نیز در مجموع به گونههای دیگرآن نیز گفته میشوند. نام علمی آن به احترام بزرگداشت ملکه شارلوت همسر جورج سوم پادشاه انگلستان از مکلنبورگ، Strelitza برگزیده شده است (پاداشت دهکایی، 1382). این گیاه برای اولین بار در سال 1773 به اروپا معرفی شد، هنگامی که آن در باغ گیاهی سلطنتی Kew کاشته شده است. ازآن زمان به بعد به طور گستردهای در سراسر جهان معرفی شده، از جمله در آمریکا و استرالیا، در ایالات متحده، فلوریدا و کالیفرنیا از مناطق عمده کشت آن محسوب میشوند. این گیاه زینتی در جنوب کالیفرنیا به عنوان گل رسمی و نماد شهر لسآنجلس انتخاب شده است (پاداشت دهکایی و کافی، 1381).
1-10- خصوصیات گیاه شناسی استرلیتزیا
استرلیتزیا (پرندهی بهشتی) گیاهی دائمی، گلدار و تک لپه است. از نظر گیاه شناسی در راستهی Zingiberales ، خانوادهیStrelitziacea ، جنس Strelitzia و دارای 5 گونهی مهم است. مهمترین گونهی آن با نام علمی Strelitzia reginae با گلبرگهای آبی مایل به بنفش و کاسبرگهای نارنجی که شکل سر پرندهی زیبای بهشتی را دارد میباشد. ارتفاع این گیاه 5/1 تا 2 متر و در محیطی به قطر حدود 1 متر با برگهای پارویی شکل و پهنکی به طول 25 تا 70 سانتیمتر و عرض 10 تا 30 سانتیمتر گسترده میشود، گلها بالاتر از برگها، در نوک ساقههای بلند (دمگل) از بین اسپات که شکل وظاهر سر و منقار یک پرنده آن را دارد بیرون میآیند گل و کاسبرگ در یک زمان از اسپات که شامل سه کاسبرگ نارنجی درخشان پر رنگ و سه گلبرگ بنفش آبی نمایان میشوند، دو گلبرگ آبی متصل به هم به شکل پیکان یا فلش مانند هستند (پاداشت دهکایی و کافی، 1381. www.floridata.com/ref/s/stre_reg.cfm).
1–11- مرفولوژی و آناتومی گل پرنده بهشتی
گل آذین استرلیتزیا رژینا دارای یک دمگل بلند است که در انتها به یک براکته قایقی شکل منتهی میشود که گلهای کامل دارای سه کاسبرگ نارنجی کم بیش مساوی و سه گلبرگ آبی نامساوی هستند. دو گلبرگ در یک ساختمان پیکانی شکل به هم پیوستهاند در شیار حاصل از پیوستن دو گلبرگ پنج پرچم و خامه قرار گرفته است، سومین گلبرگ کوچک است و کیسه مانند که در پایهی گلبرگهای پیکانی شکل قرار گرفته است. پنج پرچم دارای میلههای بلند و بساک طولی هستند و تقریباً طول دو گلبرگ پیوسته شده پیکانی شکل را دنبال میکنند. طول بساک ها قبل از شکفتن گل 51-48 میلیمتر است وکاسبرگها نارنجی و گلبرگها آبی هستند انتهای بساکها به انتهای غلاف گلبرگ متصل شدهاند.
میلههای پرچم خیلی باریک با پایهی مخروطی و مایل به آبی هستند. دانه گرده نا صاف وحدود 100 میکرومتر قطر دارد. جوانه زنی گرده هم روی کلاله و هم روی محلول 1% ساکارز القاء میشود و قطر لوله گرده در حدود 30 میکرومتر است. استرلیتزیا یک گیاه تک پایه با گلهای کامل دو جنسی است اما به دلایل ژنتیکی دانة گرده خود را پذیرا نیست و باید توسط دانههای گردة گیاه دیگر عمل تلقیح صورت گیرد، در طبیعت و زادگاهش این کار توسط پرندگان و خفاش انجام میشود و در موسسههای تولیدی توسط ابزاری مانند قلم مو و دست انسان صورت میگیرد (پاداشت دهکایی و کافی، 1381).
1– 12- پرورش و نگهداری
1 –12–1- آبیاری
استرلیتزیا در بهار و تابستان و فصل رشد به آبیاری منظم و مرتب نیاز دارد و هر چند که به خشکی و کم آبی نیز مقاوم است، ولی برای گلدهی بهتر باید از خشکی زیاد و مفرط آن در فصل گرما پرهیز شود. اما در غیر از آفتاب کامل و تابستان، نیاز آن به آب کمتر میشود.
1-12-2- دما
در تحقیقات بهعمل آمده حداقل دما برای تولید گل، 13 درجه سانتیگراد در شب و 21 درجه سانتیگراد در روز است، ولی دمای بهینه 17 درجه سانتیگراد در شب و 21 تا 23 درجه سانتیگراد در روز میباشد. دمای بالاتر از 28 درجه سانتیگراد برای این گیاه مفید نبوده زیرا باعث سقط جوانه گل میشود، در دمای پایین تر از 12 درجه گلدهی نکرده و گلهای باز آن در دمای زیر 8 درجه سانتیگراد آسیب میبینند و بوتهی آن سرمای شدید و یخبندان را تحمل نمیکند و اندام هوایی آن از بین میرود (پاداشت دهکایی و کافی، 1381).
1–12– 3 – نور
نور مانند دما بر روی گلدهی استرلیتزیا تاثیر ندارد اما دیده شده گیاهانی که در آفتاب کامل رشد کردهاند از گیاهانی که در سایه کامل بودهاند برگ بیشتر و در نتیجه گل بیشتر نیز تولید کردهاند بهطور کلی هم در آفتاب و هم در کمی سایه پاسخ خوبی میدهد (پاداشت دهکایی و کافی، 1382).
1- 12 – 4 – بستر کشت
استرلیتزیا تقریباً تحمل و سازگاری با هر نوع خاکی دارد اما بهترین رشد آن درخاکهای لومی غنی و با زهکشی خوب است.